Fotografia uczestnicząca. Od jakościowych badań światów społecznych do interwencji socjologicznej

Abstract

W artykule, przyjmując fenomenologiczne rozumienie kategorii „świat społeczny”, poszukuję nowych możliwości badania światów społecznych poprzez wykorzystanie fotografii uczestniczącej (participatory photography) oraz integracji praktyki badawczej z praktyką społeczno-obywatelską. O fotografii uczestniczącej możemy mówić wtedy, gdy jednostki lub grupy, które tradycyjnie byłyby przedmiotem oglądu i poznania, same wykonują i interpretują fotografie ukazujące ważne elementy ich życia i doświadczenia. Jako technika badawcza fotografia uczestnicząca zmienia więc perspektywę poznania z pozycji outsidera na insidera. W ten sposób pozwala nam dotrzeć, zgodnie z dyrektywami socjologii rozumiejącej, do subiektywnych definicji obserwowanych sytuacji konstruowanych przez ich uczestników. Autorom fotografii daje zaś możliwość w pełni podmiotowej wypowiedzi na temat ich własnych doświadczeń, potrzeb czy dążeń, co ma szczególne znaczenie w przypadku grup mniejszościowych, marginalizowanych lub wykluczonych. W ten sposób fotografia uczestnicząca przekracza jednak granicę dzielącą poznanie naukowe od zmiany społecznej, stając się środkiem socjologicznej interwencji.

In the article, resorting to the phenomenological understanding of the "social world", the authoress looks for the new possibilities of researching social worlds with the use of participatory photography, and by integrating research and citizen practice. One may speak of participatory photography when individuals or groups that would traditionally constitute the objects of observation take and interpret photographs representing significant parts of their lives and experiences themselves. Hence, as a research technique, participatory photography changes the perspective of cognition from the position of an outsider to the one of an insider. In this way, it allows insight, in accordance with the directives of interpretative sociology, into the subjective definitions of the observed situations, as constructed by the participants. Then, it provides the picture takers with the possibility of fully subjective expression concerning their own experiences, needs or goals, which is particularly important in the case of minority, marginalized, or excluded groups. However, this is when participatory photography goes beyond the limits of scientific knowledge, and into the area of social change, becoming a means of sociological intervention.