Społeczne ujęcie sportu. (Trudne) defi niowanie zjawiska i jego dyskurs

Abstract

Jednym z kluczowych aspektów społecznego fenomenu sportu pozostaje paradygmatyczność dyskursu z nim związanego. Kategorie w nim używane stosuje się bowiem często do opisu również innych sfer życia społecznego. Sport dostarcza reguł rywalizacji, proponuje określone sposoby poznawczego porządkowania świata (rankingi, rekordy, pomiary), podkreśla centralność ciała w rzeczywistości społecznej czy kładzie nacisk na społeczną potrzebę transgresji. Pomimo takiego dyskursywnego usytuowania pozostaje on zjawiskiem trudnym do zdefi niowania przez nauki społeczne. Celem niniejszego tekstu jest więc próba wypracowania defi nicji sportu, która uwzględniałaby specyfi kę fenomenu i zarazem dostarczałaby narzędzi do teoretycznej i empirycznej refl eksji nad sportem. Składa się on ze wstępu i trzech części merytorycznych. W części pierwszej zarysowana została społeczna specyfi ka sportu, która wiąże się z procesem jego defi niowania. Następnie – w drugiej części – przedstawiono dwa skrajne podejścia do wytyczania ram zjawiska: atrybucyjne i kontekstualne. W ostatnim fragmencie zaprezentowane zaś zostało ujęcie, które można określić mianem ustrukturyzowanego kontekstualizmu, czyli defi niowania sportu jako zespołu praktyk społecznych, które zbiorowości określają mianem sportu, ale które również mają pewną utrwaloną i uniwersalną strukturę, rozumianą w danej zbiorowości jako grupa fundamentalnych cech wspólnych i koniecznych, by analizowaną praktykę określać mianem sportu.

The main aspect of social popularity of sport is its specifi c discourse. Sport terms are used to describe many phenomena from other social fi elds. It is easy to fi nd many examples—“showing red card,” “penalty,” “faster—higher—stronger,” “fair play.” Sport delivers the rules of rivalry, off ers particular ways for cognitive structuring of the world (rankings, records, measurements), emphasizes the role of corporality, and underlines the need for transgression. Nevertheless, notwithstanding its discursive embedment, it remains a phenomenon diffi cult to defi ne within the context of social sciences. This text represents an att empt to elaborate this kind of perspective. The defi nition at hand is supposed to consider the internal diversity of sport. On the other hand, it should provide the researchers with empirical research tools. The paper consists of introduction and three parts. Firstly, the social specifi city of sport is described. Secondly, two diff erent ways of defi ning sport are introduced—att ributive and contextual. Finally, the third way of defi ning sport is suggested—structured contextualism.