Programy resocjalizacyjne realizowane w polskich zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz ich ewaluacja

Abstract

The article consists of two parts. The first one describes types of rehabilitation programmes implemented in juvenile detention centres and juvenile shelters throughout the country. The richness of ideas, great diversity, and extensive cooperation with the open environment are not accompanied by an equally high level of programme evaluation. When writing about the rehabilitation effectiveness of their programmes (we deal with this in the second part of the text), the authors of the presented programmes refer to the following effectiveness indicators: acquisition of specific knowledge, new and useful skills, and specific social competences, by juveniles. For the authors, observation of these indicators in the programmes equates to obtaining a satisfactory result in the rehabilitation process. In most cases, indicators are registered using uncontrolled (unstructured) observation. Only 9 out of 59 programmes involved a form of evaluation based on tools that are not burdened with methodological deficiencies as opposed to uncontrolled observation; those tools included a questionnaire, a test and a case study. 9 programmes did not have any form of evaluation, while in 20 others, naturalistic observation was used.

Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej scharakteryzowano rodzaje programów resocjalizacyjnych realizowanych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich na terenie całego kraju. Bogactwu pomysłów, wielkiej różnorodności, szeroko realizowanej współpracy ze środowiskiem otwartym nie towarzyszy równie wysoki poziom ewaluacji programów. Autorzy prezentowanych programów, pisząc o efektywności resocjalizacyjnej swoich programów (jej analizie poświęcona jest część druga tekstu), powołują się na następujące jej wskaźniki: nabycie przez wychowanków określonej wiedzy, nowych i przydatnych umiejętności oraz określonych kompetencji społecznych. Odnotowanie tych wskaźników jest dla autorów programów jednoznaczne z uzyskaniem satysfakcjonującego rezultatu w procesie resocjalizacji. Formą rejestracji wskaźników jest w większości przypadków zastosowanie obserwacji niekontrolowanej (niestandaryzowanej). Tylko 9 programów na 59 posiadało formę ewaluacji opartą o narzędzia, które nie są obarczone takimi niedostatkami metodologicznymi, jak obserwacja niekontrolowana i były to: ankieta, test oraz studium indywidualnych przypadków. 9 programów nie posiadało żadnej formy ewaluacji, zaś w 20 zastosowano obserwację żywiołową (potoczną).