„Piła” Bolesława Leśmiana – w stronę transu i transgresji

Abstract

Transgression engages psychosomatically: the corporeal experience of pain and pleasure provoked by self-preservation constraints paves the way for experiences detached from the senses and reason. Violation of barriers violates the man; beyond that lays the impossible, which in the well-known Leśmian’s ballad Piła is transposed as disintegration and dispersion of the body experiencing cruel delight. The article is an attempt at refreshed reading of this ballad; it suggests taking into account a sadistic context which is considered atypical of research into Leśmian. In this poem the inspiration of folk beliefs permeates with the modernist experience of the revolution. The similarity of carnal intercourse to a scene of spectacular torture makes it possible to treat this ballad as an important voice in the issue of distinction between sexuality aimed at progeny, and eroticism leading to barren and unuseful pleasure. The paper focuses on the characteristics of libertine features of Leśmian’s poetics, the indication of potential sources of the woman-saw image, the importance of exclamations of ballad lovers, the issue of rhythm and the symbolism of fragmented body.

Transgresja angażuje psychosomatycznie: cielesne doznanie bólu i rozkoszy, sprowokowane przez samozachowawcze ograniczenia, toruje drogę doświadczeniom oderwanym od zmysłów i rozumu. Naruszenie barier narusza człowieka; potem jest niemożliwe, którego transpozycją w znanej balladzie Leśmiana – Piła – jest dezintegracja i dyspersja ciała, doznającego okrutnej rozkoszy. Artykuł stanowi próbę odświeżonej lektury tej ballady, proponuje uwzględnienie w interpretacji – nietypowego dla badań nad Leśmianem – sadycznego kontekstu. W Pile inspiracja wierzeniowością ludową, na którą wskazywał już Jacek Trznadel, przenika się z modernistycznie przepracowanym doświadczeniem rewolucji. Tematyzowane w utworze podobieństwo cielesnego obcowania do sceny widowiskowej tortury umożliwia potraktowanie tej ballady jako ważnego głosu w kwestii rozróżnienia między seksualnością, której celem jest progenitura, a erotyzmem, zmierzającym do rozkoszy bezpłodnej i nieużytecznej. Artykuł skupia się na charakterystyce libertyńskich rysów poetyki Leśmiana, wskazaniu potencjalnych źródeł obrazu kobiety-piły, znaczeniu eksklamacji balladowych kochanków, zagadnieniu rytmu oraz symbolice ciała pokawałkowanego.