| dc.contributor.author | Dybała, Jolanta | |
| dc.contributor.author | Jagusiak, Krzysztof | |
| dc.contributor.author | Pawlak, Michał | |
| dc.date.accessioned | 2021-08-27T10:00:24Z | |
| dc.date.available | 2021-08-27T10:00:24Z | |
| dc.date.issued | 2019-12-30 | |
| dc.identifier.issn | 2084-140X | |
| dc.identifier.uri | http://hdl.handle.net/11089/38859 | |
| dc.description.abstract | Titus Flavius Clemens was a philosopher and Christian theologian from the period of the 2nd–3th century. The aim of this paper is to present his view on the subject of wine and his recommendations on wine consumption as described in his work entitled Paedagogus. In this work Titus Flavius Clemens focuses primarily on the moral side of drinking wine. He is a great supporter of the ancient principle of moderation, or the golden mean (μεσότης). We also find its traces in his recommendations regarding the drinking of wine. First of all, he does not require Christians to be abstinent. Although he considers water as the best natural beverage to satisfy thirst, he does not make them reject God’s wine. The only condition he sets, however, is to maintain moderation in drinking it. He recommends diluting wine with water, as the peaceful Greeks always did, unlike the war-loving barbarians who were more prone to drunkenness. On the other hand, Titus Flavius Clemens warns the reader against excessive dilution of wine, so that it does not turn out to be pure water. He severely criticizes drunkenness, picturesquely presenting the behavior of drunks, both men and women. Wine in moderation has, in his opinion, its advantages – social, familial and individual. It makes a person better disposed to himself or herself, kinder to friends and more gentle to family members. Wine, when consumed in moderation, may also have medicinal properties. Clemens is well aware of this fact and in his work he cites several medical opinions on the subject. Unfortunately, in Paedagogus we find little information about wine as a food product / as an everyday bevarage. The input on the subject is limited to the list of exclusive, imported wines. What is worth noting, Titus Flavius Clemens appears to be a sommelier in this way. | en |
| dc.language.iso | en | |
| dc.publisher | Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego | pl |
| dc.relation.ispartofseries | Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe | en |
| dc.subject | Titus Flavius Clemens | en |
| dc.subject | early Christianity | en |
| dc.subject | wine | en |
| dc.subject | principle of moderation | en |
| dc.subject | the golden mean (μεσότης) | en |
| dc.title | Titus Flavius Clemens’ Stance on Wine as Expressed in Paedagogus | en |
| dc.type | Article | |
| dc.page.number | 187-205 | |
| dc.contributor.authorAffiliation | Dybała, Jolanta - University of Łódź, The Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe Ceraneum | en |
| dc.contributor.authorAffiliation | Jagusiak, Krzysztof - University of Łódź, The Waldemar Ceran Research Centre for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe Ceraneum | en |
| dc.identifier.eissn | 2449-8378 | |
| dc.references | Aretaeus, De curatione acutorum morborum libri duo, [in:] The Extant Works of Aretaeus the Cappadocian, ed. et trans. F. Adams, London 1856. | en |
| dc.references | Aristotelis Ethica Nicomachea, ed. F. Susemihl, O. Apelt, Lipsiae 1912 [= Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana]. | en |
| dc.references | Athenaei Naucratitae dipnosophistarum libri XV, vol. I–III, ed. G. Kaibel, Lipsiae–Berolini 1887–1890. | en |
| dc.references | Clementis Alexandrini Paedagogus, ed. M. Marcovich, J.C.M. van Winden, Leiden–Boston 2002 [= Supplements to Vigiliae Christianae, 61]. Translation: Clement of Alexandria, The Instructor, trans. P. Schaff, [in:] The Ante-Nicene Fathers. Translations of the Writings of the Fathers down to A.D. 325, vol. II, Fathers of the Second Century, ed. A. Roberts, J. Donaldson, New York 1913, p. 207–298. | en |
| dc.references | Galeni De sanitate tuenda, ed. K. Koch, [in:] Galeni De sanitate tuenda, De alimentorum facultatibus, De bonis malisque sucis, De victu attenuante, De ptisana, ed. K. Koch, G. Halmreich, K. Kalbfleisch, O. Hartlich, Lipsiae–Berolini 1923. | en |
| dc.references | Galeni De victu attenuante, ed. C. Kalbfleisch, [in:] Galeni De sanitate tuenda, De alimentorum facultatibus, De bonis malisque sucis, De victu attenuante, De ptisana, ed. K. Koch, G. Halmreich, K. Kalbfleisch, O. Hartlich, Lipsiae–Berolini 1923. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, Ad populum Antiochenum, hom. 1, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. XLIX, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 15–34. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, Ad populum Antiochenum, hom. 2, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. XLIX, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 34–48. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, Adversus ebriosos et de resurrectione Domini nostri Iesu Christi, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. L, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 433–442. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, Adversus Judaeos, or. 8, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. XLVIII, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 928–942. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Romanos, hom. 13, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. LX, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 507–524. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Romanos, hom. 24, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. LX, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 622–628. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, In epistulam ad Titum, hom. 4, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. LXII, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 682–688. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, In epistulam I ad Timotheum, hom. 13, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. LXII, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 564–572. | en |
| dc.references | Joannes Chrysostomus, In Matthaeum, hom. 57, [in:] Patrologiae cursus completus, Series graeca, vol. LVIII, ed. J.-P. Migne, Paris 1862, col. 557–566. | en |
| dc.references | Oribasii collectionum medicarum reliquiae, vol. I–IV, ed. I. Raeder, Lipsiae–Berolini 1928–1933. | en |
| dc.references | Pedanii Dioscuridis Anazarbei De materia medica libri quinque, vol. I–III, ed. M. Wellmann, Berlin 1907–1914. | en |
| dc.references | Alessi R., Le vin dans les Epidemies d’Hippocrate, [in:] Vin et sante en Grece Ancienne. Actes du Colloque organise a l’Universite de Rouen et a Paris, 28–30 septembre 1998, ed. J. Jounanna, L. Villard, Athenes 2002, p. 105–112. | en |
| dc.references | Altaner B., Stuiber B., Patrologia, trans. P. Pachciarek, Warszawa 1990. | en |
| dc.references | Ashwin-Siejkowski P., Clement of Alexandria. A Project of Christian Perfection, London 2008. | en |
| dc.references | Béguin D., Le vin medecin chez Galien, [in:] Vin et sante en Grece Ancienne. Actes du Colloque organise a l’Universite de Rouen et a Paris, 28–30 septembre 1998, ed. J. Jounanna, L. Villard, Athenes 2002, p. 141–154. | en |
| dc.references | Boulay T., Wine Appreciation in Ancient Greece, [in:] A Companion to Food in the Ancient World, ed. J. Wilkins, R. Nadeau, Malden–Oxford 2015, p. 271–282. | en |
| dc.references | Broekaert W., Zuiderhoek A., Food Systems in Classical Antiquity, [in:] A Cultural History of Food in Antiquity, ed. P. Erdkamp, London–New York 2016, p. 41–55. | en |
| dc.references | Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we wczesnym chrześcijaństwie, trans. I. Kania, Kraków 2006. | en |
| dc.references | Campenhausen H. von, Ojcowie Kościoła, trans. K. Wierszyłowski, Warszawa 1998. | en |
| dc.references | Chadwick H., Enkrateia, [in:] Reallexikon fur Antike und Christentum, vol. V, ed. T. Klauser, E. Dassmann, G. Schöllgen, Stuttgart 1962, p. 343–365. | en |
| dc.references | Corner S., Symposium, [in:] A Companion to Food in the Ancient World, ed. J. Wilkins, R. Nadeau, Malden–Oxford 2015, p. 234–242. | en |
| dc.references | Curzer H.J., A Defense of Aristotle’s Doctrine that Virtue is a Mean, “Ancient Philosophy” 16, 1996, p. 129–138. | en |
| dc.references | Czarnuch M., Clement of Alexandria’s Attitude towards the Greek Philosophy, “Scripta Classica” 10, 2013, p. 141–146. | en |
| dc.references | Dalby A., Food in Antiquity from A to Z, London–New York 2003. | en |
| dc.references | Dybała J., Ideał kobiety w pismach kapadockich Ojcow Kościoła i Jana Chryzostoma, Łódź 2012 [= Byzantina Lodziensia, 14]. | en |
| dc.references | Fisher N.R.E., Drink, Hybris and the Promotion of Harmony in Sparta, [in:] Classical Sparta. Techniques behind Her Success, ed. A. Powell, London 1989, p. 26–50. | en |
| dc.references | Grace V.R., Amphoras and the Ancient Wine Trade, Princeton 1979. | en |
| dc.references | Grimm V.E., From Feasting to Fasting. The Evolution of a Sin. Attitudes to Food in Late Antiquity, London 1996. | en |
| dc.references | Halstead P., Food Production, [in:] A Cultural History of Food in Antiquity, ed. P. Erdkamp, London–New York 2016, p. 21–39. | en |
| dc.references | Heszen A., „Paideia” Klemensa Aleksandryjskiego na przykładzie jego „Hymnu do Chrystusa Zbawiciela”, “Symbolae Philologorum Posnaniensium” 19, 2009, p. 121–134. | en |
| dc.references | Hursthouse R., The Central Doctrine of the Mean, [in:] The Blackwell Guide to Aristotle’s Nicomachean Ethics, ed. R. Kraut, Oxford 2006, p. 96–115. | en |
| dc.references | Jaeger W., Wczesne chrześcijaństwo i grecka Paideia, trans. K. Bielawski, Bydgoszcz 2001. | en |
| dc.references | Jagusiak K., Zastosowania buraka (Beta vulgaris L.) w sztuce medycznej grecko-rzymskiego antyku i wczesnego Bizancjum (II–VII w.), [in:] Lek roślinny, vol. IV, ed. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2015, p. 35–48. | en |
| dc.references | Kaczor I., Deus – ritus – cultus. Studium na temat charakteru religii starożytnych Rzymian, Łódź 2012. | en |
| dc.references | Karavites P., Evil – Freedom – and the Road to Perfection in Clement of Alexandria, Leiden–Boston– Köln 1999. | en |
| dc.references | Kokoszko M., Enologia Dioskuridesa, czyli kilka uwag na temat leczniczego działania wina, [in:] Historia panaceum. Między marzeniem a oszustwem, ed. W. Korpalska, W. Ślusarczyk, Bydgoszcz 2016, p. 49–62. | en |
| dc.references | Kokoszko M., Smaki Konstantynopola, [in:] Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, ed. M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011, p. 471–575. | en |
| dc.references | Kokoszko M., Jagusiak K., Woda, wino i tak dalej, czyli o napojach i trunkach w Konstantynopolu, “Przegląd Nauk Historycznych” 9, 1, 2010, p. 25–54. | en |
| dc.references | Kokoszko M., Jagusiak K., Dybała J., The Chickpea (ἐρέβινθος; Cicer arietinum L.) as a Medicinal Foodstuff and Medicine in Selected Greek Medical Writings, “Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Center for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-Eastern Europe” 7, 2017, p. 99–120. | en |
| dc.references | Kokoszko M., Dybała J., Jagusiak K., Rzeźnicka Z., Chleb nieodpowiedni dla chrześcijan: moralne zalecenia Klemensa Aleksandryjskiego w konfrontacji z naukowymi ustaleniami Galena, “Vo XPatrum. Antyk Chrześcijański” 35, 2015, p. 249–291. | en |
| dc.references | Kowalewska M., Szczur P., Klemens Aleksandryjski, [in:] Powszechna Encyklopedia Filozofii, vol. V, ed. A. Krąpiec, A. Maryniarczyk, P. Jaroszyński, Lublin 2004, p. 637–641. | en |
| dc.references | Muckle J.T., Clement of Alexandria on Philosophy as a Divine Testament for the Greeks, “Phoenix. Journal of the Classical Association of Canada / Revue de la Société canadienne des études classiques” 5, 1951, p. 79–86. | en |
| dc.references | Naumowicz J., Wstęp, [in:] Klemens Aleksandryjski, Ktory człowiek bogaty może być zbawiony?, trans. J. Czuj, ed. J. Naumowicz / Pseudo-Klemens, Zachęta do wytrwałości, trans. et ed. J. Naumowicz, Kraków–Ząbki 1995, p. 5–32. | en |
| dc.references | Neel D.E., Pugh J.A., Jedzenie i uczty Jezusa. Kulinarny świat Palestyny pierwszego wieku, trans. M. Król, Kraków 2014. | en |
| dc.references | Nevett L., Domestic Space in Classical Antiquity, Cambridge 2010. | en |
| dc.references | Niemirska-Pliszczyńska J., Wstęp, [in:] Klemens Aleksandryjski, Kobierce zapiskow filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, vol. I, trans. et ed. J. Niemirska-Pliszczyńska, Warszawa 1994, p. VII–XI. | en |
| dc.references | Oates W.J., The Doctrine of the Mean, “Philosophical Review” 45, 1936, p. 382–398. | en |
| dc.references | Osborn E., Clement of Alexandria, Cambridge 2005. | en |
| dc.references | Petersen W.L., Tatian the Assyrian, [in:] A Companion to Second-Century Christian “Heretics”, ed. A. Marjanen, P. Luomanen, Leiden–Boston 2005 [= Supplements to Vigiliae Christianae, 76], p. 125–158. | en |
| dc.references | Pliszczyńska J., Pierwsza proba syntezy filozofii greckiej z antyczną doktryną chrześcijańską. Klemensa Aleksandryjskiego „Stromata”, “Eos. Commentarii Societatis Philologae Polonorum” 65, 1977, p. 221–229. | en |
| dc.references | Purcell N., Wine and Wealth in Ancient Italy, “Journal of Roman Studies” 75, 1985, p. 1–19. | en |
| dc.references | Quispel G., The Study of Encratism. A Historical Survey, [in:] Gnostica, Judaica, Catholica. Collected Essays of Gilles Quispel, ed. J. van Oort, praef. A. DeConick, J.-P. Mahé, Leiden–Boston 2008 [= Nag Hammadi and Manichaean Studies, 55], p. 329–363. | en |
| dc.references | Rosenblum J.D., Jewish Meals in Antiquity, [in:] A Companion to Food in the Ancient World, ed. J. Wilkins, R. Nadeau, Malden–Oxford 2015, p. 348–356. | en |
| dc.references | Rosenfield L.W., The Doctrine of the Mean in Aristotle’s Rhetoric, “Theoria: A Swedish Journal of Philosophy and Psychology” 31, 1965, p. 191–198. | en |
| dc.references | Rzeźnicka Z., Procedury dietetyczne w kuracji gorączki ciągłej (Snochom pyretos [σύνοχος πυρετός]) na podstawie wybranych traktatow medycznych antyku i Bizancjum, [in:] Historia diety i kultury odżywiania, vol. I, ed. B. Płonka-Syroka, H. Grajeta, A. Syroka, Wrocław 2018, p. 43–55. | en |
| dc.references | Rzeźnicka Z., Kokoszko M., Czosnek w medycynie wczesnego Bizancjum na przykładzie pism Orybazjusza, [in:] Lek roślinny, vol. IV, ed. B. Płonka-Syroka, A. Syroka, Wrocław 2015, p. 49–61. | en |
| dc.references | Sealey P.R., New Light on the Wine Trade with Julio-Claudian Britain, “Britannia: A Journal of Romano- British and Kindred Studies” 40, 2009, p. 1–40. | en |
| dc.references | Smith D.E., Food and Dining in Early Christianity, [in:] A Companion to Food in the Ancient World, ed. J. Wilkins, R. Nadeau, Malden–Oxford 2015, p. 357–364. | en |
| dc.references | Szarmach M., Wstęp, [in:] Klemens Aleksandryjski, Wychowawca, trans. et ed. M. Szarmach, Toruń 2012, p. 7–11. | en |
| dc.references | Szczur P., John Chrysostom’s Assessment of Drunkenness, “Vox Patrum. Antyk Chrześcijański” 33, 2013, p. 387–400. | en |
| dc.references | Szczur P., Problematyka społeczna w poźnoantycznej Antiochii. Na podstawie nauczania homiletycznego Jana Chryzostoma, Lublin 2008. | en |
| dc.references | Szczur P., Vetera et nova w koncepcji aretologii Klemensa Aleksandryjskiego, “Roczniki Teologiczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 53, 2006, p. 87–105. | en |
| dc.references | Szczur P., Wpływ starożytnej myśli greckiej na kształtowanie się koncepcji roztropności (φρoνησις) u Klemensa z Aleksandrii, “Roczniki Teologiczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 50, 2003, p. 149–170. | en |
| dc.references | Szymusiak J.M., Klasycyzm Klemensa Aleksandryjskiego, “Studia Theologica Varsaviensia” 9, 1971, p. 289–302. | en |
| dc.references | Thurmond D.L., From Vines to Wines in Classical Rome. A Handbook of Viticulture and Oenology in Rome and the Roman West, Leiden–Boston 2017. | en |
| dc.references | Unwin T., Wine and the Vine. An Historical Geography of Viticulture and the Wine Trade, London– New York 1996. | en |
| dc.references | Urmson J.O., Aristotle’s Doctrine of the Mean, “American Philosophical Quarterly” 10, 1973, p. 223–230. | en |
| dc.references | Vidal Manzanares C., Klemens Aleksandryjski, [in:] C. Vidal Manzanares, Pisarze wczesnochrześcijańscy I–VII w., trans. E. Burska, Warszawa 2012, p. 116–117. | en |
| dc.references | Vidal Manzanares C., Panten, [in:] C. Vidal Manzanares, Pisarze wczesnochrześcijańscy I–VII w., trans. E. Burska, Warszawa 2012, p. 146. | en |
| dc.references | Węcowski M., Sympozjon, czyli wspolne picie. Początki greckiej biesiady arystokratycznej (IX–VII wiek p.n.e.), Warszawa 2011. | en |
| dc.references | Wilkins J.M., Hill S., Food in the Ancient World, Malden–Oxford 2006. | en |
| dc.references | Witt R.E., The Hellenism of Clement of Alexandria, “Classical Quarterly” 25, 1931, p. 195–204. | en |
| dc.references | Wojtczak J., Klemens Aleksandrinos, [in:] Słownik pisarzy antycznych, ed. A. Świderkówna, Warszawa 2001. | en |
| dc.references | Wojtczak J., Stosunek Klemensa Aleksandryjskiego do filozofii według Stromata, “Studia Theologica Varsaviensia” 9, 1971, p. 263–288. | en |
| dc.references | Wygralak P., Vinum laetificat cor hominis (Ps 104, 15). Ojcowie Kościoła o spożywaniu wina i związanych z tym problemach, “Poznańskie Studia Teologiczne” 25, 2011, p. 141–158. | en |
| dc.references | Zagórski D., Recepcja arystotelesowskiego ideału μεσότης w doktrynie Klemensa Aleksandryjskiego. Problem definicji, “Roczniki Teologiczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 51, 2004, p. 5–42. | en |
| dc.references | Zagórski D., Realizacja ideału μεσότης w życiu małżeńskim i rodzinnym według Klemensa Aleksandryjskiego, “Roczniki Teologiczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 52, 2005, p. 5–24. | en |
| dc.references | Zagórski D., Weryfikacja ideału μεσότης w życiu przyjaciela Boga (gnostyka), “Roczniki Teologiczne Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego” 54, 2007, p. 99–121. | en |
| dc.references | Zohary D., The Domestication of the Grapevine Vitis vinifera L. in the Near East, [in:] The Origins and Ancient History of Wine, ed. P.E. McGovern, S.J. Fleming, S.H. Katz, Amsterdam 1996, p. 23–30. | en |
| dc.references | Zohary D., Hopf M., Domestication of Plants in the Old World. The Origin and Spread of Cultivated Plants in West Asia, Europe, and the Nile Valley, Oxford 1993. | en |
| dc.contributor.authorEmail | Dybała, Jolanta - j.dybala@vp.pl | |
| dc.contributor.authorEmail | Jagusiak, Krzysztof - krzysztof_jagusiak@o2.pl | |
| dc.contributor.authorEmail | Pawlak, Michał - pawlak_michal@o2.pl | |
| dc.identifier.doi | 10.18778/2084-140X.09.11 | |
| dc.relation.volume | 9 | |
