Badania skoncentrowane na dzieciach, badania z udziałem dzieci, dzieci jako badacze. Etyczne i metodologiczne aspekty badań prowadzonych w nurcie nowej socjologii dzieci i dzieciństwa

Abstract

Research on childhood, including research with the participation of children, is a developing area of scientific activity undertaken within the framework of interdisciplinary ‘new childhood studies’. It is currently based on the concept of a child as an active social actor and on the principles of the 1989 UN Convention on the Rights of the Child. Conducting research focused on children, research with children, as well as research where children assume the role of researchers (co-authors of the research project) requires a deeper reflection on ethics and methodology. As a minority group subjected to discrimination and marginalization in societies and cultures, children are considered to be “sensitive” or “vulnerable” research participants. The article is based on the analysis of the literature on new childhood studies as well as on qualitative interviews with experts (researchers experienced in childhood research). In the paper, I present important ethical and methodological issues and dilemmas of research with children, along with examples of solutions adopted in this regard within new childhood studies.

Badania dzieciństwa, w tym badania z udziałem dzieci, są rozwijającym się obszarem aktywności naukowej, podejmowanej w ramach interdyscyplinarnych nowych studiów nad dzieciństwem (new childhood studies). Obecnie opierają się na koncepcji dziecka jako aktywnego aktora społecznego oraz na prawach dziecka w rozumieniu Konwencji o prawach dziecka ONZ z 1989 roku. Prowadzenie badań skoncentrowanych na dzieciach i badań z udziałem dzieci, a także badań, w których dzieci przyjmują rolę badaczy (są współautorami badań) wymaga pogłębionej refleksji nad etyką i metodologią. Dzieci, jako przedstawiciele grupy mniejszościowej, podlegającej dyskryminacji i marginalizacji, zaliczane są do grupy „wrażliwych” (sensitive) i „nieuprzywilejowanych” (vulnerable) uczestników badań. Artykuł opiera się na analizie literatury przedmiotu i wywiadach eksperckich z badaczami/badaczkami dzieciństwa. W tekście prezentuję ważne etyczne i metodologiczne kwestie badań z udziałem dzieci wraz z przykładami rozwiązań stosowanych w tych obszarach w ramach nowych studiów dzieciństwa.