The Church of Divine Wisdom or of Christ – the Incarnate Logos? Dedication of Hagia Sophia in Constantinople in the Light of Byzantine Sources from 5th to 14th century

Brzozowska, Zofia Aleksandra

dc.contributor.author	Brzozowska, Zofia Aleksandra
dc.date.accessioned	2014-04-24T07:02:33Z
dc.date.available	2014-04-24T07:02:33Z
dc.date.issued	2012
dc.identifier.issn	2084-140X
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11089/4275
dc.description.abstract	The article attempts to answer the question of how the name of the most important Byzantine church of Constantinople, the basilica of Hagia Sophia, built in the mid-4th cent., and then rebuilt during the reign of Justinian the Great was understood and interpreted. The problem has been presented on the basis of the views of Byzantine writers from the 5th to the 14th cent. (Socrates Scholasticus, Procopius of Caesarea, Paul the Silentiary, John Zonaras, George Pachymeres, Patriarch Callistus I). The analysis of the above sources allows an assumption that according to the Byzantines themselves the Constantinopolitan cathedral was dedicated to the Divine Wisdom, commonly identified with Christ, the Incarnate Word. The evidence supporting this thesis has been provided by both iconography (e.g. the mosaic from the turn of the 9th and 10th cent. from the tympanum over the main entrance from the narthex to nave of Hagia Sophia, depicting Christ the Pantocrator) and the liturgical practice of the basilica, which can now be reconstructed on the basis of the temple typicons, preserved until today. The final part of the article names some other churches dedicated to the Divine Wisdom, built in the area of the Byzantine ecumene (Ephesus, Jerusalem, Thessalonica, Nicaea, Edessa, Trebizond, Mistra, Arta, Benevento, Nicosia on Cyprus, Serdica (Sofia), Ohrid, Sliven, Kiev, Novgorod the Great and Polotsk).	pl_PL
dc.description.sponsorship	This article has been written under the research project funded by the National Science Centre (Sofia – the Personification of Divine Wisdom: the History of the Notion in the Byzantine-Slavonic Culture, nr 2011/03/N/HS2/00890).	pl_PL
dc.language.iso	en	pl_PL
dc.publisher	Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego (Lodz University Press)	pl_PL
dc.relation.ispartofseries	Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Center for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-East Europe;Vol. 2/2012
dc.rights	Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/	*
dc.title	The Church of Divine Wisdom or of Christ – the Incarnate Logos? Dedication of Hagia Sophia in Constantinople in the Light of Byzantine Sources from 5th to 14th century	pl_PL
dc.type	Article	pl_PL
dc.page.number	85-96	pl_PL
dc.contributor.authorAffiliation	Uniwersytet Łódzki (University of Lodz)	pl_PL
dc.references	Meyendorff J., L’iconographie de la Sagesse Divine dans la tradition byzantine, „Cahiers archeologiques. Fin de l’antiquite et Moyen age” 10, 1959, p. 259.
dc.references	Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, trans. J. Prokopiuk, Warszawa 1984.
dc.references	Meyendorff J., Wisdom–Sophia: Contrasting Approaches to a Complex Theme, „Dumbarton Oaks Papers” 41, 1987, p. 391.
dc.references	Angold M., Byzantium. The Bridge from Antiquity to the Middle Ages, London 2005.
dc.references	Золотарев С., София Премудрость Божия. Проблемы и перспективы религиозно-философского и искусствоведческого осмысления, „Государство, религия, церковь в России и за рубежом” 44/45, 2008, p. 241.
dc.references	Paprocki H., Święta Mądrość, „Przegląd Prawosławny” 12, 1996, p. 16.
dc.references	Золотарев С., О храмах во имя Софии Премудрости Божией, „Вестник Новгородского Государственного Университета. История, филология” 49, 2008, p. 16.
dc.references	Bralewski S., Konstantynopolitańskie kościoły, [in:] Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, ed. M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011, p. 133, 145–147.
dc.references	Bralewski S., Miejsca kultu w Konstantynopolu w relacji historyków kościelnych Sokratesa i Sozomena, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 87, 2011, p. 14, 18–19.
dc.references	Leszka M.B., Leszka M.J., Zarys dziejów Konstantynopola w latach 337‒602, [in:] Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, ed. M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011, p. 44–45, 87.
dc.references	Leszka M.J., Wolińska T., Cesarz, dwór i poddani, [in:] Konstantynopol – Nowy Rzym. Miasto i ludzie w okresie wczesnobizantyńskim, ed. M.J. Leszka, T. Wolińska, Warszawa 2011, p. 257.
dc.references	Strub-Roessler O.H., Die Hagia Sophia, die Kirche der Göttlichen Weisheit. Eine generelle Untersuchung ihrer Konstruktion, „Byzantinische Zeitschrift” 42, 1942, p. 158–177.
dc.references	Комеч А.И., Архитектура, [in:] Культура Византии IV – первая половина VII в., ed. З.В. Удальцова, Москва 1984, p. 573–595.
dc.references	Jastrzębowska E., Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.
dc.references	Mainstone R.J., Hagia Sophia: Architecture, Structure and Liturgy of Justinian’s Great Church, London 1988.
dc.references	Hagia Sophia from the Age of Justinian to the Present, ed. R. Mark, A. Cakmak, Cambridge 1992.
dc.references	Spieser J.-M., Sztuka cesarska i sztuka chrześcijańska. Jedność i zróżnicowanie, [in:] Świat Bizancjum, ed. C. Morrisson, vol. I, Cesarstwo Wschodniorzymskie 330–641, trans. A. Graboń, Krakow 2007, p. 336–337.
dc.references	Fiene D.M., What is the Appearance of Divine Sophia?, „Slavic Review” 48, 1989, p. 450.
dc.references	ХоружийС., Перепутья русской софиологии, [in:] О старом и новом, Санкт-Петербург 2000, p. 150.
dc.references	Попова О.С., Образ Христа в византийском искусстве, [in:] София Премудрость Божия. Выставка русской иконописи XIII–XIX вв. из собраний музеев России, Москва 2000, p. 18.
dc.references	Špidlik T., Sofiologia, [in:] T. Špidlik, Myśl rosyjska. Inna wizja człowieka, trans. J. Dembska, Warszawa 2000, p. 414.
dc.references	Osterrieder M., Das Land der Heiligen Sophia: das Auftauchen des Sophia-motivs in der Kultur der Ostslaven, „Wiener Slavistischer Almanach” 50, 2002, p. 7.
dc.references	Socrates Scholasticus, Historia ecclesiastica, II, 16; II, 43, ed. G.C. Hansen, Berlin 1995.
dc.references	Downey G., The Name of the Church of St. Sophia in Constantinople, „The Harvard Theological Review” 52, 1959, p. 37–38.
dc.references	Dagron G., Constantinople imaginaire: études sur le recueil des «Patria», Paris 1984.
dc.references	Fobelli M.L., Un tempio per Giustiniano. Santa Sofia di Costantinopoli e la Descrizione di Paolo Silenziario, Roma 2005.
dc.references	Licharewa Z., Hagia Sophia w Konstantynopolu, „Oriens [Polish]” 5, 1937, p. 106.
dc.references	Флоровский Г., О почитании Софии, Премудрости Божией, в Византии и на Руси, [in:] Флоровский Г., Догмат и история, Москва 1998.
dc.references	Procopius Caesariensis, De bellis, III, 6, 26, ed. H.B. Dewing, London 1916.
dc.references	Caesariensis, De aedificiis, I, 1, 21, ed. H.B. Dewing, London 1940.
dc.references	Ammann A.M., Darstellung und Deutung der Sophia im Vorpetrinischen Russland, „Orientalia Christiana Periodica” 4, 1938, p. 123.
dc.references	Paolo Silenziario, Descrizione della Santa Sofia, [in:] M.L. Fobelli, Un tempio per Giustiniano. Santa Sofia di Costantinopoli e la Descrizione di Paolo Silenziario, Roma 2005, p. 98.
dc.references	Kreidl-Papadopoulos K., Bemerkungen zum Justinianischen Templon der Sophienkirche in Konstantinopel, „Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik” 17, 1968, p. 279.
dc.references	Аверинцев С. С., Литература, [in:] Культура Византии, IV – первая половина VII в., ed. З.В. Удальцова, Москва 1984, p. 315.
dc.references	Wellesz E., Historia muzyki i hymnografii bizantyńskiej, trans. M. Kaziński, Kraków 2006, p. 187.
dc.references	Kostenec J., Dark K., Paul the Silentiary’s description of Hagia Sophia in the light of new archaeological evidence, „Byzantinoslavica. Revue internationale des études byzantines” 69, 2011, p. 88.
dc.references	Palmer A., The inauguration anthem of Hagia Sophia in Edessa: a new edition and translation with historical and architectural notes and a comparison with a contemporary Constantinopolitan kontakion, „Byzantine and Modern Greek Studies” 12,1988, p. 118, 137–138, 149.
dc.references	Opowieść o budowie Wielkiego Kościoła Bożego zwanego kościołem Mądrości Bożej w Konstantynopolu (Narratio de structura templi S. Sophiae), ed. R. Sawa, „Vox Patrum. Antyk Chrześcijański” 11/12, 1991/1992, p. 409.
dc.references	Brubaker L., Talking about the Great Church: ekphrasis and the Narration on Hagia Sophia, „Byzantinoslavica. Revue internationale des études byzantines” 69, 2011, p. 80.
dc.references	Theophanes Continuatus, ed. I. Bekker, Bonnae 1838.
dc.references	Ciggaar K.N., Une Description de Constantinople dans le Tarragonensis 55, „Revue des études byzantines” 53, 1995, p. 129‒130.
dc.references	Таррагонский аноним, О граде Константинополе. Латинское описание реликвий Константинополя XI в., ed. Л.К.М. Санчес, [in:] Реликвии в искусстве и культуре восточно-христианского мира, Москва 2000, p. 165.
dc.references	Tsamakda V., Darstellungen der Hagia Sophia bzw. der Weisheit Gottes in der kretischen Wandmalerei, „Byzantinische Zeitschrift” 101, 2008, p. 216–220.
dc.references	Ioannes Zonaras, Epitome historiarum, XIV, 6; XVI, 10; XVII, 9; XVII, 19, ed. L. Dindorf, Lipsiae 1870.
dc.references	Georgius Pachymeres, De Michaele et Andronico Palaeologis, IV, 29, ed. A. Failler, V. Laurent, Paris 1984.
dc.references	Marichal R., La construction de Sainte-Sophie de Constantinople dans l’anonyme grec (Xe siecle?) et les versions vieux-russes, „Byzantinoslavica. Revue internationale des études byzantines” 21, 1960, p. 238–239.
dc.references	Majeska G.P., The Image of the Chalke Savior in Saint Sophia, „Byzantinoslavica. Revue internationale des études byzantines” 32, 1971, p. 284.
dc.references	Wójcicka U., Literatura staroruska z elementami historii i kultury dawnej Rusi, Bydgoszcz 2010.
dc.references	Книга Паломникъ. Сказание местъ Святыхъ во Цареграде Антонiя Архiепископа Новгородскаго в 1204 году, ed. ХР. М. ЛОПАРЕВ , Санкт-Петербург 1899.
dc.references	Пространно житие на Теодосий Търновски от патриарх Калист, [in:] Стара българска литература в седем тома, vol. IV, Житиеписни творби, ed. К. Иванова, София 1986, p. 464.
dc.references	Mango C., Parker J., A Twelfth-Century Description of St. Sophia, „Dumbarton Oaks Papers” 14, 1960, p. 233–245.
dc.references	Лихачева В., Искусство Византии IV–XV вв., Ленинград 1986.
dc.references	Teteriatnikov N.B., Mosaics of Hagia Sophia, Istanbul: the Fossati Restoration and the Work of the Byzantine Institute, Washington 1998.
dc.references	Cunningham M., Wiara w świecie bizantyńskim, trans. T. Szafrański, Warszawa 2006.
dc.references	Leszka M.J., The Monk versus the Philosopher: From the History of the Bulgarian-Byzantine War 894–896, „Studia Ceranea. Journal of the Waldemar Ceran Research Center for the History and Culture of the Mediterranean Area and South-Eastern Europe” 1, 2011.
dc.references	Mango C.A., Documentary Evidence on the Apse Mosaics of St. Sophia, „Byzantinische Zeitschrift” 47, 1954.
dc.references	Uspienski L., Teologia ikony, trans. B. Dąb-Kalinowska, Poznań 1993.
dc.references	Mango C.A., The Lost Mosaics of St. Sophia, Constantinople, [in:] Actes du XIIe Congrès International d’Études Byzantines. Ochride, 10–16 septembre 1961, vol. III, Beograd 1964, p. 231–232.
dc.references	Hunt P., The Wisdom Iconography of Light. The Genesis, Meaning and Iconographic Realization of a Symbol, „Byzantinoslavica. Revue internationale des études byzantines” 67, 2009.
dc.references	Тяжелов В., Сопоцинский О., Малая история искусств. Искусство средних веков. Византия. Армения и Грузия. Болгария и Сербия. Древняя Русь. Украина и Белоруссия, Москва 1975.
dc.references	J. Meyendorff, Тема «Премудрости» в восточноевропейской средневековой культуре и ее наследие, [in:] Литература и искусство в системе культуры, ed. Б.Б. Пиотровский, Москва 1988.
dc.references	Якобсон А.Л., Архитектура, [in:] Культура Византии. Вторая половина VII–XII в., ed. З.Б. Удальцова, Г.Г. Литаврин, Москва 1989.
dc.references	Жаворонков П.И., Культура Никейской империи, [in:] Культура Византии, XIII – первая половина XV в., Москва 1991.
dc.references	McVey K.E., The domed church as microcosm: literary roots of an architectural symbol, „Dumbarton Oaks Papers” 37, 1983, p. 91, 106.
dc.references	Ozoline N., La symbolique cosmique du temple Chrétien selon la mystagogie de saint Maxime le Confesseur, [in:] Литургия, архитектура и искусство византийского мира, ed. К.К. Акентьев, Санкт-Петербург 1995, p. 36–37.
dc.references	Talbot Rice D., St. Sophia, Trebizond and the Work of the Walker Trust, [in:] Akten des XI. Internationalen Byzantinistenkongresses, München 1958, ed. F. Dolger, H.-G. Beck, München 1960, p. 508–510.
dc.references	Podskalsky G., Theologische Literatur des Mittelalters in Bulgarien und Serbien 865–1459, München 2000.
dc.references	Ваклинов С., Формиране на старобългарската култура. VI–XI в., София 1977.
dc.references	Мавродинов Н., Старобългарското изкуство XI–XIII в., София 1966.
dc.references	Штендер Г.М., Сивак С.И., Архитектура интерьера новгородского Софийского собора и некоторые вопросы богослужения, „Byzantinorossica” 1, 1995, p. 288–297.
dc.references	Штендер Г.М., Композиционные особенности трех древнерусских Софийских соборов в их связи с литургией, „Byzantinorossica” 1, 1995, p. 298‒302.
dc.references	Колпакова Г., Искусство Древней Руси. Домонгольский период, Санкт-Петербург 2007.
dc.references	Сарабьянов В.Д., Смирнова Э.С., История древнерусской живописи, Москва 2007.
dc.references	Likhachov D., Novgorod: Art Treasures and Architectural Monuments 11th–18th centuries. Architecture – Frescoes – Archaeological Artefacts – Minor Arts – Icons – Illuminated MSS, Leningrad 1984.
dc.references	Радоjчић С., Фреске Марковог Манастира и живот св. Василиjа Новог, „Зборник Радова Византолошког Института” 4, 1956, p. 223.
dc.references	Радоjчић С., Прилози за историjу наjстариjег охридског сликарства, [in:] Радоjчић С., Одабрани чланци и студиjе 1933–1978, Београд–Нови Сад 1982, p. 110.
dc.references	Podskalsky G., Chrześcijaństwo i literatura teologiczna na Rusi Kijowskiej (988–1237), trans. J. Zychowicz, Krakow 2000, p. 59, 297.
dc.references	Трубецкой С.Н., О святой Софии, Премудрости Божией, „Вопросы философии” 9, 1995, p. 123.
dc.references	Szram M., Chrystus – Mądrość Boża według Orygenesa, Lublin 1997.
dc.references	Misiarczyk L., Midraszyczne korzenie chrystologicznej interpretacji Prz 8,22 w „Dialogu” Justyna Męczennika, „Collectanea Theologica” 70, 2000, p. 93–107.
dc.references	Strękowski S., Sofiologia św. Grzegorza z Nyssy. Elementy teologii trynitarnej i antropologii w „Homiliach” do „Pieśni nad Pieśniami”, Kraków 2006.
dc.references	Бахарева Н.Н., Образ Премудрости из Притч Соломоновых в восточно-христианской зкзегетике, „Вестник Нижегородского университета им. Н.И. Лобачевского” 1/6, 2007, p. 123–128.
dc.references	Флоровский Г., Византийские Отцы V-VIII вв., Москва 2007.
dc.references	Громова Е.Б., „Премудрость созда себе дом…” в богословской и изобразительной традиции XIV в., [in:] Сербско-русские литературные и культурные связи XIV–XX вв., ed. Л.К. Гаврюшина, Санкт-Петербург 2009, p. 9–12.
dc.references	Brzozowska Z., Sofia Mądrość Boża – przymiot, energia czy odrębna osoba Boska w teologii Kościoła wschodniego (do XV w.), [in:] Bóg Filozofów – Bóg Mistyków, ed. M. Gwarny, I.M. Perkowska, Łódź 2013 (in press).

Pliki tej pozycji

Nazwa:: Brzozowska.pdf
Rozmiar:: 338.9KB
Format:: PDF

Oglądaj/Otwórz

Nazwa:: license_rdf
Rozmiar:: 1.203KB
Format:: application/rdf+xml

Oglądaj/Otwórz

Pozycja umieszczona jest w następujących kolekcjach

Studia Ceranea Vol. 2/2012 [31]

Pokaż uproszczony rekord

Poza zaznaczonymi wyjątkami, licencja tej pozycji opisana jest jako Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska