"Boski wzór, który w sobie noszę" - Autentyczność i jej losy w polskiej prozie współczesnej. Autorefleksja w twórczości Marka Bieńczyka, Doroty Masłowskiej, Andrzeja Stasiuka, Olgi Tokarczuk i Magdaleny Tulli

Abstract

Celem rozprawy doktorskiej było zbadanie twórczości prozatorskiej współczesnych polskich pisarzy w kontekście hipotezy o istnieniu epoki bądź też kultury autentyczności. Na ten temat nie powstała w Polsce wcześniej szerzej zakrojona praca. Analizie poddano pięć powieści współczesnych polskich pisarzy (Marka Bieńczyka, Doroty Masłowskiej, Andrzeja Stasiuka, Olgi Tokarczuk i Magdaleny Tulli) Autor postawił sobie za cel udzielenie odpowiedzi jaka wygląda w wymienionych utworach reprezentacja relacji między jednostką a sferą publiczną a także, czy autentyczność pozostaje żywotnym i aktualnym ideałem czy też jest poddawany krytyce bądź zakwestionowaniu. Autor omówił historię pojęcia autentyczności, kładąc szczególny nacisk na twórczość Jana Jakuba Rousseau. W rozprawie analizie poddano również związki autentyczności z romantyzmem, obecności idei autentyczności w brytyjskim literaturoznawstwie a także filozoficznej i socjologicznej analizy autentyczności w kulturze współczesnej. Elementem rozważań jest enumeracja cech autentyczności we współczesnej kulturze a także zjawisk i mechanizmów, które na nią oddziałują. Autor łączy analizę przejawów kultury autentyczności z pojęciem podmiotu sylleptycznego. Autor śledzi i analizuje toposy charakterystyczne dla autentyczności, takie jak: ucieczka od nieautentyczności do świata przednowoczesnego, ścisłe rozgraniczenie między obcymi, społecznymi a jednostkowymi elementami życia duchowego, a także osąd wobec przejawów fałszu. Badanie twórczości Olgi Tokarczuk wykazało, że sytuuje się ona na obrzeżach kultury autentyczności. Jednakże jej kontekst pozwala ustalić ważne cechy twórczości noblistki, takie jak, w szczególności, eksploracja niemożności jednostkowego działania. W odniesieniu do Marka Bieńczyka autor stwierdził, że kategoria post-pamięci jest mylnie używana wobec jego twórczości, m. in. na skutek silnej obecności ideału autentyczności. Kontekst kultury autentyczności pozwolił na ustalenie przyczyn niezrozumienia intencji autorskiej w piśmiennictwie dotyczącym Snów i kamieni Magdaleny Tulli. W rozprawie zbadano postać i zakres wpływu kultury autentyczności na współczesną literaturę polską. Rozprawa ujawniła wszechobecność i aktualność kategorii wywiedzionych z filozofii Jana Jakuba Rousseau w estetyce polskiej prozy współczesnej.