Жанровые изменения раннeй советской драматургии "Мистерия-буфф" В. Маяковского

Abstract

Wczesna dramaturgia radziecka zwracała się nie tylko ku realistycznym formom teatralnym, ale również ku takim, które by za pośrednictwem skrótu teatralnego umożliwiły odtworzenie treści i sensu przewrotu rewolucyjnego, uchwycenie epiki jego wydarzeń. W swych dramatach porewolucyjnych Majakowski tworzy stylizowany, teatralny model rzeczywistości. W Misterium-buffo sięga po alegoryczną formę paraboli dramatycznej (rewolucja porównana jest do potopu światowego, który omył grzeszną ziemię i wskrzesił ją do nowego życia). Inspirację formalną czerpie z teatru średniowiecznego. Forma sztuki, wyrastająca z gatunkowego i fabularnego planu misterium, łączy się jednakże i z innymi rodzajami dawnego teatru (moralitet, fraszka satyryczno-polityczna, dramat ludowy). Misterium-buffo nie stanowi bowiem czystego genetycznie odbicia gatunku misterium, lecz jest nowoczesnym, zmodernizowanym pogłosem dramatycznych, ludowo- widowiskowych form epok minionych, jest gatunkową hybrydą. Sztuka Majakowskiego zasymilowała tradycję dramaturgii średniowiecznej nie tylko pod względem gatunkowym, ale i strukturalnym, ponieważ zachowała panoramiczną zasadę konstrukcyjną misterium. Majakowski dążył także do zobrazowania świata w jego szerokiej skali i powiązaniach, usiłował stworzyć „miniaturę świata między ścianami cyrku”, a więc typ theatrum mundi, popularnego zwłaszcza niegdyś w teatrze barokowym. Rozszerzał jednakże jego koncepcję przez zobrazowanie światowych, społeczno-politycznych kataklizmów. Usiłowania Majakowskiego skierowane na wytworzenie teatru historii świata korespondowały z analogiczną tendencją twórczą w ówczesnym dramacie europejskim, który w epoce pożogi wojennej i wstrząsów rewolucyjnych zastanawiał się nad losami ludzkości. Misterium-buffo jednakże nie jest wyłącznie pogłosem literackim dawnego teatru. Znalazły w nim także swe odbicie ideowo-artystyczne dążenia teatru europejskiego do wytworzenia dramatu masowego (davovćho). Wydaje się, że wczesna, rewolucyjna dramaturgia radziecka nawiązuje pod pewnym względem przede wszystkim do dramaturgii epoki wielkiej rewolucji francuskiej, do jej tendencji formalnych, choć oczywiście podanych w bardziej dojrzałym kształcie artystycznym, tworząc niejednokrotnie zaskakujące, ideowo-tematyczne analogie i paralele, które mówią wiele o drogach i prawach rozwoju sztuki w epokach wstrząsów rewolucyjnych.