| dc.description.abstract | Narzędziami stylistycznymi leżącymi u podstaw tropów, jak hiperbola, litotes, eufemizm itp.,
są metafora i metonimia. Użycie formy językowej B zamiast formy 4, skojarzonej z nią na
podstawie podobieństwa denotatów, jest metaforą, podczas gdy metonimia opiera się
o skojarzenie na podstawie styczności denotatów w przestrzeni lub czasie.
Pojęcia metafory i metonimii mogą być uściślone i zastosowane w lingwistyce. Pod „metaforą
lingwistyczną” rozumieć będziemy użycie formy B, synonimu formy 4, mającej identyczną
funkcję składniową z formą 4, a różniącą się od formy A funkcją semantyczną, a ściślej: stylistyczną
(ekspresywnością). ,„Metafora lingwistyczna” polega na komutacji A z B, C itd,,
np. Adam Mickiewicz : autor „„Pana Tadeusza”: ojciec Władysława Mickiewicza itp. „„Metonimia
lingwistyczna” polega natomiast na permutacji, tj. przestawieniu funkcji składniowych przy
zachowaniu informacji semantycznej, np. (widziałem) zielone światło : (widziałem) zieleń światła.
Człon określony światło staje się członem określającym (światła), i odwrotnie, człon określający
zielony przechodzi w człon określony zieloność. Ekspresywność polega tutaj na przeniesieniu
akcentu stylistycznego (ze: światło na: zieloność); informacja odnosząca się do sytuacji zewnętrznej
pozostaje ta sama. Ekspresywność tej „„metonimii lingwistycznej” ma więc inny charakter,
niż komutacja „metaforyczna” w ojciec nie wraca : tato nie wraca, gdzie funkcje składniowe
pozostają nietknięte.
Przy analizie zdania dostrzegamy „metaforę lingwistyczną”” poprzez pole syntaktyczne, suponujące
sensowną konstrukcję składniową, a dopiero następnie przez kontekst semantyczny
(ewentualnie konsytuację), pozwalający zinterpretować nowe użycie wyrazu. Hierarchia jest więc
następująca: I. konstrukcja składniowa—>ll. kontekst semantyczny. Ale „„metonimię lingwistyczną”
napotykamy już w stadium I. Wynika z tego nadrzędność „metonimii”” w stosunku do „,metafory
lingwistycznej”.
Zastosowanie powyższych pojęć do metafory i metonimii w sensie potocznym pozwala na
ściślejsze ujęcie wzajemnego stosunku tych narzędzi stylistycznych. Pars pro toto i pars pro parte
suponują strukturę odnośnego denotatu składającego się z części, ale i metafora suponuje przeniesienie
nazwy jakiegoś szczegółu z jednej struktury do drugiej. Tak jak strzecha zamiast
chata odsyła do struktury chata pokryta strzechą, podobnie śnieg zamiast siwe włosy opiera się
o struktury ziemia pokryta śniegiem, głowa pokryta siwizną.
Wynika z tego nadrzędność metonimii jako narzędzia stylistycznego niezależnego, podczas
gdy metafora zasadniczo implikuje ukrytą metonimię. | pl_PL |
