Das Problem der (Un)Übersetzbarkeit ins Deutsche von Klangfiguren in Kindergedichten von Julian Tuwim

Abstract

Przekład literatury dla dzieci stanowi bezsprzecznie wyjątkowy i zachęcający do jego eksplorowania obszar badań z zakresu translatoryki – nie bez przyczyny literatura dla dzieci nazwana została „szklaną kulą, w której w sposób baśniowy odbijają się te same problemy, jakie spotykamy w piśmiennictwie dla dorosłych”. Podobnie jak w przypadku baśni, w których na ogół wszystko przedstawione jest w sposób przerysowany, w literaturze dla dzieci również mamy do czynienia z kondensacją elementów wzbogacających warstwę treściową oraz językową tekstów – to właśnie m. in. ten aspekt sprawia, że przekład literatury dziecięcej postrzegany jest często w kategoriach kulturowego oraz językowego wyzwania. Celem rozprawy doktorskiej jest omówienie kwestii (nie)przetłumaczalności na język niemiecki wierszy Juliana Tuwima dla dzieci ze szczególnym uwzględnieniem analizy tłumaczenia występujących w nich figur brzmieniowych. Pomimo iż w dotychczasowych badaniach przekładoznawczych dokonywano analizy przekładów wierszy Tuwima dla dzieci, to dotychczas nie powstało żadne opracowanie skupiające się w tak szerokim ujęciu na możliwości uwzględnienia ich warstwy brzmieniowej w przekładzie. Na część teoretyczną rozprawy składają się jej trzy pierwsze rozdziały. W pierwszym z nich przedstawiono główne teorie dotyczące przetłumaczalności z uwzględnieniem podejścia sceptycznego, realistycznego oraz idealistycznego. Drugi rozdział poświęcony został teoretycznym rozważaniom dotyczącym literatury dla dzieci, zaś w ostatnim z rozdziałów teoretycznych zdefiniowano pojęcie figury brzmieniowej oraz przedstawiono jej główne typy. Część empiryczna zawiera analizę porównawczą dziewięciu wierszy Tuwima dla dzieci oraz ich tłumaczenia na język niemiecki.