Eufemizmy i hiperbole jako środki perswazyjno-manipulacyjne (na materiale cyfrowych wersji polskich tygodników opinii)

Abstract

Głównym celem rozprawy jest analiza eufemizmów i hiperboli jako środków perswazyjno-manipulacyjnych w dwu typach dyskursu prasowego: liberalnym (reprezentowanym przez tygodniki „Newsweek” i „Politykę”) oraz konserwatywnym (reprezentowanym przez pisma „Do Rzeczy” i „Sieci”). Zgromadzono około 700 przykładów (402 eufemizmy, 293 hiperbole), które pochodzą z losowo wybranych tekstów publikowanych w wybranych tygodnikach opinii w latach 2017–2020. Dysertacja składa się z dwóch zasadniczych części: teoretycznej i analitycznej. Pierwsza z nich obejmuje 7 rozdziałów, w których omówione zostały: podstawowe zagadnienia i terminy związane z tematem pracy (m.in. tabu językowe, poprawność polityczna, dysfemizm, kakofemizm, metafora, perswazja i manipulacja), stan badań dotyczący eufemizmów i hiperboli, procedura badawcza, zastosowane w pracy metody badawcze (metoda analizy tematycznej wg B. Batko-Tokarz, analiza formalna A. Dąbrowskiej, metoda analizy pól semantycznych opisana przez U. Topczewską) oraz charakterystyka tygodników opinii. Część analityczna składa się z trzech rozdziałów. Analiza tematyczna eufemizmów i hiperboli w tygodnikach opinii została dokonana na podstawie klasyfikacji tematycznej leksyki współczesnej polszczyzny opisanej przez B. Batko-Tokarz i zastosowanej w Wielkim słowniku języka polskiego PAN. Uporządkowano eufemizmy i hiperbole zgodnie z przynależnością do jednej z czterech sfer: Człowiek jako istota fizyczna, Człowiek jako istota psychiczna, Człowiek w społeczeństwie oraz Człowiek i przyroda. Drugi rozdział analityczny zawiera omówienie językowych i tekstowych środków eufemizacji oraz hiperbolizacji. Trzecia płaszczyzna analizy dotyczyła użycia eufemizmów i hiperboli w korpusach tekstów dotyczących strajku nauczycieli z kwietnia 2019 r. oraz sędziów w kontekście ich zaangażowania w spór wokół tzw. ustaw sądowych. Ostatnią część pracy stanowi słownik tematyczny eufemizmów i hiperboli wyekscerpowanych z tygodników opinii.