Model rozprawy głównej w polskim procesie karnym

Abstract

Przedmiotowa dysertacja koncentruje się na ustaleniu roli i znaczenia rozprawy głównej w polskim procesie karnym. Omawianą instytucję wprowadził Kodeks postępowania karnego z 1928 r., jako jedyne wówczas forum służące do wydania przez sąd pierwszej instancji wyroku odnośnie przedmiotu aktu oskarżenia - co do winy i odpowiedzialności karnej oskarżonego. Kodeks postępowania karnego z 1997 r. rozprawę główną nadal traktuje, jako kluczową instytucję przeznaczoną do rozstrzygania spraw o przestępstwa przez sąd pierwszej instancji. Jednakże znaczenie rozprawy głównej systematycznie maleje, bowiem coraz częściej sąd rozstrzyga o winie i odpowiedzialności karnej oskarżonego na posiedzeniu. To z kolei wiąże się z zacieraniem różnic pomiędzy rozprawą, a posiedzeniem także w zakresie gwarancji procesowych znamiennych dla tych forów. Tematyka objęta niniejszą dysertacją udziela odpowiedzi na pytanie o celowość dalszego wyodrębniania rozprawy głównej spośród innych posiedzeń, a jeśli tak to odnośnie, jakich spraw. Wymagało to badań pozwalających na ustalenie charakterystyki rozprawy głównej, jej struktury i funkcjonowania. Konieczna była również analiza obowiązujących przepisów regulujących przebieg rozprawy głównej w celu ustalenia, czy forum to gwarantuje realizację podstawowych zasad proceduralnych i standardów konstytucyjnych oraz konwencyjnych. Praca odpowiada także na pytanie, czy tradycyjny podział rozprawy głównej na cztery etapy jest nadal konieczny, czy też w niektórych sytuacjach możliwe jest odstąpienie od niektórych jej faz lub ich elementów. Ustalono także wzajemną relację zasady prawdy materialnej, kontradyktoryjności oraz rzetelności procesu w aspekcie czynnika modelującego przebieg rozprawy głównej. W oparciu o wyniki wskazanych badań zostały sformułowane postulaty de lege lata i de lege ferenda.