Fortyfikacje zachodniego pogranicza Związku Sowieckiego w latach 1918–1939

Abstract

In this article, the author explores the permanent fortifications known as the “Fortified Districts”, and unofficially as the “Stalin Line”, which were established on the western borderland of the Soviet Union between 1929 and 1939. The Soviet theory of developing a fortification system along the entire western borderland envisaged protection of the most important operational and strategic directions: Leningrad, Moscow, and Kiev. According to Soviet plans, the basis for the line of fortifications was the Fortified Districts. In terms of manpower, they were equivalent to an infantry brigade, with powerful firing assets matching those of a corps. Overall, a typical Fortified District ranged from 100 to 180 km in length (140 on average) and from 30 to 50 km in depth (42 on average), and was varied in nature. The “Stalin Line” was built between 1929 and 1939, and this period can be divided into two distinctive phases, namely: the first, covering years from 1931 to 1934, which witnessed the construction of the first thirteen Fortified Districts, fully equipped where possible; the second period, covering the years from 1936 to 1939, when a decision was made to close the gaps existing between the thirteen Fortified Districts by adding eight more, to further reinforce the fortifications by placing heavy artillery in the flanking bunkers, and to complete the formation of the fireteams. The development of the fortified districts lasted probably until the end of August 1939, after which it was stopped on the explicit orders of Joseph Stalin. It is reasonable to believe that this decision originated, among others, in the signing of the Molotov–Ribbentrop Pact on 23 August 1939. At the same time, it can be concluded that the eastern neighbour of Poland, who on 17 September 1939 became its aggressor, had a well-developed fortification system along its western border. Starting with 28 June 1940, it constituted a new line of fortifications known as the “Molotov Line”.

Szkic eksploruje stałe umocnienia fortyfikacyjne zwane „Umocnionymi Rejonami”, a nieoficjalnie „Linią Stalina”, która powstała na zachodnim pograniczu Związku Sowieckiego w latach 1929–1939. Sowiecka teoria wybudowania na całym pograniczu zachodnim systemu fortyfikacyjnego zakładała osłonę najważniejszych kierunków operacyjno-strategicznych: Leningradu, Moskwy i Kijowa. Podstawę linii umocnień według planów sowieckich stanowił UR. Odpowiadał liczebnie brygadzie piechoty, z silnym wyposażeniem w środki ogniowe, dorównujące korpusowi. Ogólnie rzecz ujmując, typowy UR rozciągał się na długości od 100 do 180 km (średnio 140 km) oraz głębokości od 30 do 50 km (średnio 42 km) i miał zróżnicowany charakter. Okres budowy „Linii Stalina” obejmował lata 1929–1939, jednak można w nim wyróżnić dwa charakterystyczne etapy, mianowicie: pierwszy – to lata 1931–1934, w których zbudowano pierwsze trzynaście UR w miarę możliwości z pełnym wyposażeniem; drugi – w latach 1936–1939, kiedy postanowiono zamknąć istniejące luki między trzynastoma UR poprzez budowę następnych ośmiu, dodatkowo wzmocnić fortyfikacje ciężką artylerią umieszczoną w bunkrach flankujących oraz zakończyć formowanie załóg. Rozbudowa rejonów umocnionych trwała prawdopodobnie do końca sierpnia 1939 r., po czym została przerwana na wyraźny rozkaz Józefa Stalina. Należy sądzić, iż decyzja ta wynikała m.in. z podpisania 23 sierpnia 1939 r. paktu Ribbentrop–Mołotow. Można jednocześnie skonstatować, iż wschodni sąsiad, a następnie agresor Polski z 17 września 1939 r. posiadał na swoim zachodnim pograniczu dobrze rozwinięty system fortyfikacyjny. Natomiast od 28 czerwca 1940 r. stanowił on nową linię umocnień zwaną „Linią Mołotowa”.