В канун захвата Мстиславом Мстиславовичем Галича (конец марта – начало апреля 1221 г.): просопография участников битвы

Abstract

Статья посвящена анализу состава участников развернувшегося в конце марта –самом начале апреля 1221 г. сражения за город Галич. Ключевыми сторонами конфликта были: король Галичины и венгерский принц Коломан со своими союзниками с одной стороны, и представитель смоленской ветви рода Мстиславовичей, князь Торческа Мстислав Мстиславович со своими – с другой. Значительный объем информации и ее эмоциональная подача в исторических источниках XIII–XVII вв., позволяют с уверенностью отнести упомянутую битву к одной из самых масштабных не только в Галицкой земле (и конкретно – за ее столицу), но и в целом – во владениях Рюриковичей домонгольского времени. Это подтверждается не только результатами просопографических исследований, проведенных в данной публикации, но и уникальным для русько-венгерских междинастических отношений первым и единственным фактом пленения руським князем венгерско-польской венценосной четы, длительного пребывания под стражей и последовавших многоуровневых дипломатических переговоров об условиях ее освобождении. Блистательная победа князя Мстислава обуславливалась как количеством ресурсов, мобилизованных для проведения кампании из Киевской, Смоленской земель, половецкой Степи, так и уверенностью защитников Галича в своем надежном положении. Более чем за год Коломан и его соратники не только укрепились в городе, сперва выгнав, а позже отразив нападения врага, но и атаковали в ответ. Фатальность положения галичского короля в канун захвата столицы руськими князьями обуславливалась также отсутствием его отца Андрея II в Венгрии. Королевская чета в составе большой делегации в начале марта 1221 г. отправилась к болгарским границам, о чем должен был узнать Мстислав Мстиславович, и что, собственно, не позволило Арпадам оперативно прийти на помощь осажденному Коломану.

Artykuł poświęcony został uczestnikom bitwy o miasto Halicz, która rozegrała się na przełomie marca i kwietnia 1221 r. Kluczowymi stronami konfliktu byli z jednej strony król halicki i książę węgierski Koloman ze swoimi sojusznikami, z drugiej zaś przedstawiciel smoleńskiej gałęzi rodu Mścisławowiczów, książę Torczeska Mścisław Mścisławowicz i jego sprzymierzeńcy. Znaczna ilość informacji i ich emocjonalne przedstawienie w źródłach histo­rycznych z XIII–XVII w. pozwalają z całą pewnością określić wspomnianą bitwę jako jedną z największych nie tylko w ziemi halickiej (a konkretnie – o jej stolicę), ale w ogóle – w posiadłościach Rurykowiczów z czasów przedmongolskich. Potwierdzają to zarówno wyniki badań prozopograficznych przedstawionych w niniejszej publikacji, jak i pierwszy i jedyny dla rusko-węgierskich międzydynastycznych stosunków fakt wzięcia do niewoli przez księcia ruskiego polsko-węgierskiej pary koronowanej, jej długi pobyt w niewoli, a następnie wielopoziomowe negocjacje dyplomatyczne w sprawie warunków jej uwolnienia. O genialnym zwycięstwie księcia Mścisława zadecydowały ilość środków zmobilizowanych na kampanię z ziemi kijowskiej, smoleńskiej i stepu połowieckiego oraz niesłuszne przekonanie obrońców Halicza, że nie da się go zdobyć. Przez ponad rok Koloman i jego sprzymierzeńcy wzmocnili swoje pozycje w mieście, najpierw wypędzając wrogów i odpierając ich ataki, a później także kontratakując. Wpływ na osłabienie pozycji króla Halicza w przededniu zdobycia stolicy przez książąt ruskich miała również nieobecność jego ojca Andrzeja II na Węgrzech. Para królewska w ramach dużej delegacji na początku marca 1221 r. udała się nad granicę bułgarską, o czym Mścisław Mścisławowicz mógł wiedzieć, i co w rzeczywistości nie pozwoliło Arpadom szybko przyjść z pomocą oblężonemu Kolomanowi.

The article presents the analysis of the list of the participants in the battle for Halych between the end of March and early April 1221. The main sides of the conflict were the King of Halych and the Hungarian Prince Coloman with his allies and the representative of the Smolensk branch of the Mstislavovids Prince of Torchesk Mstislav Mstislavich and his supporters. The scope of information provided in written records allows us to classify the aforementioned battle as one of the largest not only in Galicia (and more specifically for its capital) but in general – in the lands of the Rurikids until the Mongol invasion. This is confirmed not only by the results of the prosopographic studies carried out in this publication but also by unique for the Rus’-Hungarian inter-dynasty relationships – the first and only one instance when the Hungarian-Polish royal couple (King Coloman and his wife Salomea) by a Rus’ prince, their long imprisonment and further diplomatic negotiations on the conditions of their release. The brilliant victory of Prince Mstislav was determined both by the scale of resources mobilized for the campaign from the Kyiv, Smolensk and, the Cuman steppe and the unyielding attitude of Halych’s defenders. For over a year Coloman and his companions-in-arms fortified and actively defended the city. The fatality of the besieged King of Galicia’s position on the eve of the capturing of Halych by the Rus’ Princes was worsened by the absence of his father Andrew II in Hungary, who together with his wife, the eldest son Béla and daughter Maria, as part of the large delegation, travelled to the Bulgarian border at the beginning of March 1221 (a fact that Prince Mstislav was aware of), which prevented the Arpads to quickly come to the Coloman’s rescue.