Gospodarka prywatna w Polsce w okresie realizacji Planu Trzyletniego (1947–1949)

Abstract

On September 21, 1946, the National National Council announced the Economic Reconstruction Plan, which went down in history as the Three-Year Plan. Its main assumption and goal was to “raise the standard of living of the working classes of the population above the pre-war level”. The first post-war years were marked by the strengthening of the new communist govern-ment. However, the semblance of democracy was maintained and it was legal to operate other political parties, which also had a real influence on the governance of the country at that time. However, successively the communist authorities took over new offices. One of the offices re- maining outside the power of the communist party was precisely the CUP, filled by people sym- pathetic to the pre-war PPS. The CUP intended to focus on consumer industries in order to incre-ase the standard of living in the country and thus stimulate the economy. Its implementation was to be obligatory only for the state sector, the cooperative sector was to be covered only partially, and the private sector would operate almost on a free market basis. However, such assumptions were unacceptable to the new communist government’s position of increasing the means and volume of industrial production. With time, it turned out that the communist vision of a centrally control-led economy prevailed over the plan, where all its areas were to implement the plan according to detailed guidelines. The article analyzes the evolution of the policy and attitude of the communist authorities in Poland after 1945 towards the private sector (mainly industry and trade), which ultimately led to its liquidation. The state and socialist economy was to protect the economic life in the entire Soviet bloc from all the shortcomings and problems typical of a capitalist economy.

W dniu 21 września 1946 r. Krajowa Rada Narodowa ogłosiła Plan Odbudowy Gospodarczej, który przeszedł do historii jako Plan Trzyletni. Głównym jego założeniem i celem było „podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego”. Pierwsze lata powojenne upłynęły pod znakiem umacniania się nowej komunistycznej władzy. Zachowywano jednakże pozory demokracji i legalne było funkcjonowanie innych partii politycznych, które również miały w tym czasie realny wpływ na rządzenie w kraju. Sukcesywnie jednak władze komunistyczne przejmowały kolejne urzędy. Jednym z urzędów pozostających poza władzą partii komunistycznej był właśnie CUP obsadzony przez osoby sympatyzujące z przedwojennym PPS-em. CUP zamierzał skupić się na branżach konsumpcyjnych, aby zwiększyć poziom życia w kraju i pobudzić dzięki temu gospodarkę. Jego realizacja miała być obligatoryjna tylko dla sektora państwowego, spółdzielczy miał być nim objęty jedynie częściowo, a sektor prywatny operowałby niemal na zasadach wolnorynkowych. Jednak tego typu założenia były nie do zaakceptowania przez nowe władze komunistyczne, stojące na stanowisku zwiększania środków i wielkości produkcji przemysłowej. Z czasem okazało się, że górę wzięła nad planem komunistyczna wizja gospodarki centralnie sterowanej, gdzie wszystkie jej dziedziny miały realizować plan według szczegółowych wytycznych. Artykuł analizuje ewolucję polityki i nastawienia władz komunistycznych w Polsce po 1945 r. wobec sektora prywatnego (głównie przemysłu i handlu) prowadzącą ostatecznie do jego likwidacji. Gospodarka państwowa i socjalistyczna miały uchronić życie gospodarcze w całym bloku sowieckim przed wszystkimi ułomnościami i problemami typowymi dla gospodarki kapitalistycznej.