Problem wolności i zła w myśli Kanta (Religia w obrębie rozumu) i Schellinga (Filozoficzne badania nad istotą ludzkiej wolności)

Abstract

The aim of the article is to show the influence of Kant’s concept of freedom and evil on Schelling’s thought presented in his so-called writing on freedom. In the first part, I show the difficulties with explaining evil as a moral category within the framework of Kant's conception of freedom as rational autonomy, which is presented in Groundwork of the Metaphysics of Morals and in Critique of Practical Reason: Kant identifies freedom with obedience to moral law and in this manner he is not able to lay the foundations for making a choice between good and evil, nor the personal and individual nature of freedom of man as a sensual-rational totality. Then I show the unsatisfactory attempt to solve them in Religion within the Limits of Reason Alone, in which he takes up the issue of the possibility of evil as an act of freedom within the framework of the theory of maxims: Kant is not able to define the status of the propensity for evil as the extra-empirical basis for evil nor its generality. In the second part, I show Schelling’s original concept of freedom, in which he exhibits the individual and personal nature of freedom. This concept allowed him to make an attempt to solve the problem of evil taken over from Kant.

Celem artykułu jest ukazanie wpływu Kantowskiej koncepcji wolności i zła na myśl Schellinga z tzw. pisma o wolności. W pierwszej części przedstawiam trudności wyjaśnienia zła jako kategorii moralnej na gruncie koncepcji wolności ujętej jako racjonalna autonomia i przedstawionej w Uzasadnieniu metafizyki moralności i Krytyce praktycznego rozumu: Kant utożsamia wolność z posłuszeństwem prawu moralnemu i tym samym nie jest w stanie ugruntować możliwości samego wyboru dobra i zła, jak również osobowego i jednostkowego charakteru wolności człowieka jako zmysłowo-rozumnej całości. Następnie pokazuję niesatysfakcjonującą próbę rozwiązania tych trudności w Religii w obrębie rozumu, w której, na gruncie teorii maksym, podejmuje on problem możliwości zła jako aktu wolności: Kant nie jest w stanie określić statusu skłonności do zła jako pozaempirycznej podstawy zła, jak i tegoż powszechności. W drugiej części omawiam Schellinga oryginalną koncepcję wolności, która ukazuje jej osobowy i jednostkowy charakter na gruncie nowej ontologii ja jako bytu swobodnie się samookreślającego. Koncepcja ta pozwoliła mu podjąć próbę rozwiązania przejętego od Kanta problemu zła.