Kierownictwo Badań nad Początkami Państwa Polskiego (1949–1953): Geneza, działalność, znaczenie

Abstract

Przedmiotem moich dociekań naukowych była działalność Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego (1949–1953) – instytucji powołanej przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dla realizacji interdyscyplinarnych badań nad genezą i funkcjonowaniem państwa pierwszych Piastów, które podjęto (już rok wcześniej) w związku z koniecznością uczczenia 1000-lecia państwa polskiego i jego chrztu. Akcja „przygotowania wielkiej rocznicy” – choć inaczej tę rocznicę rozumiał Kościół, inaczej Państwo, a jej cele naukowe splatały się z politycznymi – była największym przedsięwzięciem w dziejach polskiej humanistyki w okresie powojennym. Program badań milenijnych zmienił stan naszej wiedzy o czasach początków polskiej państwowości i miejscu Polski na mapie wczesnośredniowiecznej Europy. Odegrał również ważną rolę w kreowaniu nowej świadomości narodowej społeczeństwa polskiego po zmianie granic w 1945 roku. Rozpatrując działalność Kierownictwa, wzięłam pod uwagę takie zagadnienia, jak: stan wiedzy na temat początków państwa polskiego przed „akcją milenijną”, geneza badań nad początkami państwa polskiego, struktura organizacyjna Kierownictwa i podstawy finansowe jego działalności, problematyka badawcza i założenia metodologiczne, formy pracy naukowej, a także dalsze losy badań milenijnych po likwidacji Kierownictwa w 1953 roku (grupa w nim pracująca została włączona w strukturę nowo utworzonego Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN). Gruntowne opracowanie dokonań Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego jest niezbędne do określenia wpływu tej instytucji na rozwój polskiej archeologii jako dyscypliny naukowej i szerzej – polskiej humanistyki. Problematyka ta, mimo upływu blisko 70 lat od zainicjowania programu milenijnego przez środowisko naukowe, nie została wcześniej w pełni opracowana.