Etyka jako przedmiot nauczania w szkole w Polsce

Abstract

The article presents partial results of nationwide research devoted to teaching ethics. It discusses the place of ethics in the Polish education system and the development trends visible since its introduction (1991). When it comes to legislature, acts and ordinances of the Minister of National Education were analyzed. Next to legal acts also judgments of the Constitutional Tribunal, regulating the principles of teaching and assessing the subject of ethics, were discussed. An important aspect of these regulations, due to their practical consequences, is the positioning of ethics as an alternative to the religious education. Statistical data were also analyzed, allowing for a nationwide assessment of the development of interest in the ethics as a subject of school teaching – an increase in the number of schools in which the subject of ethics is taught (depending on the stage of education and the type of school), as well as an increase in the number of full-time equivalent for ethics teachers. The last-mentioned increase, although significant since 2014, is nevertheless small in absolute numbers; ethics still remains a niche subject. Over the years, one can observe an improvement in its status and an increase in social demand. However, the current definition of ethics as an optional subject means that the level of participation still remains low.

Artykuł prezentuje cząstkowe wyniki ogólnopolskich badań, poświęconych nauczaniu etyki. Omawia miejsce etyki w polskim systemie szkolnictwa i tendencje rozwojowe widoczne od momentu jej wprowadzenia (1991). Analizie poddano akty prawne z poziomu ustaw, rozporządzeń Ministra Edukacji Narodowej oraz, uzupełniająco wobec aktów prawnych, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, regulujące zasady nauczania przedmiotu etyka oraz jego oceniania. Ważnym aspektem tych regulacji, ze względu na ich praktyczne konsekwencje, jest lokowanie etyki jako alternatywy dla przedmiotu religia. Przeanalizowane zostały również dane statystyczne, pozwalające w skali ogólnopolskiej ocenić rozwój zainteresowania przedmiotem etyka – przyrost liczebności szkół, w których realizowany jest przedmiot etyka, w zależności od etapu kształcenia oraz rodzaju szkoły, a także przyrost etatów przeliczeniowych przypadających na nauczycieli etyki. Ten ostatni wzrost, choć od roku 2014 skokowy, jest mimo wszystko w liczbach bezwzględnych niewielki; etyka pozostaje nadal przedmiotem niszowym. Na przestrzeni lat można obserwować poprawę jej statusu i wzrost społecznego zapotrzebowania; niemniej, obecne definiowanie etyki jako przedmiotu fakultatywnego sprawia, że poziom uczestnictwa wciąż pozostaje niewielki.