„Kłopotliwe” ciała: Strategie przedstawiania fizycznej „anormalności” we współczesnym filmie fikcji

Abstract

W ramach prężnie rozwijających się od około trzydziestu lat badań nad niepełnosprawnością (ang. disability studies) szczególnie chętnie omawiane zjawisko stanowią reprezentacje „anormalności” fizycznej obecne w mediach audiowizualnych. Jednakże w literaturze naukowej najwięcej uwagi poświęca się porządkowi fabularnemu i ogólnie pojętej zdarzeniowości przedstawionym w tekście: cechom osobowym bohatera z niepełnosprawnością, jego statusowi społecznemu, działaniom, introspekcji czy relacjom ze społeczeństwem. Problemy środków wyrazowych, rozwiązań narracyjnych oraz estetycznych aspektów ekranowej konstrukcji „anormalnego” ciała z reguły nie mieszczą się w obszarze zainteresowań badaczy. Celem publikacji jest rozwinięcie refleksji nad oferowanymi przez współczesny film fikcji obrazami fizycznej „nieprawidłowości” o analizę filmoznawczą. Autor rozprawy sięga do wybranych zagadnień z neoformalno-kognitywnej teorii filmu. Koncepcje strategii narracyjnej, dominanty diegetycznej oraz zaangażowania widza w postać pozwoliły autorowi na wskazanie przykładów wykorzystania ciała stanowiącego atrybut piętna w charakterze atrakcji wizualnej, wyodrębnienie czterech trybów opowiadania we współczesnym filmie fikcji, omówienie ich związków z długą historią portretowania „oczywistej odmienności” oraz przybliżenie sposobów zarządzania „kłopotliwymi” ciałami przez instancje narracyjne.

Within disability studies, discipline developing for the last thirty years, subject of particular interest were audio-visual representations of physical ‘abnormality’. However, in scientific literature it is storyline and generally understood occurrences that are analysed: personal traits of disabled protagonist, his or her social status, actions, introspections or his or her relationship with the society. The question of stylistic and narration devices, and the aesthetics of display-oriented construction of defectiveness are usually not taken into consideration. In order to add to and broaden this perspective author of this dissertation used selected methods of Neoformalism and Cognitive film theory. Strategy of narration, diegetic dominant and viewer engagement helped in exhibiting how defective bodies were used as visual attractions, distinguishing four modes of contemporary storytelling discussed in context of a long tradition of portraying visible dissimilarities and explaining methods of managing ‘troublesome’ bodies with instances of narrating.