Zapis aktywności dymarskiej w aluwiach środkowej Czarnej Nidy (woj. świętokrzyskie) – studium przypadku

Abstract

Czarna Nida is a meandering third-order river flowing through the central part of the Kielce Upland. The catchment area includes a fragment of the Paleozoic core of the Holy Cross Mountains and the southwestern part of their Permian-Mesozoic margin. The aim of the article was to identify and interpret traces of metallurgical activity in the Nida bloomery center region from the Roman period in the alluvium of the middle section of this river in the Łaziska – Ostrów cross-section. The Magnetic Spherule Separation method (MSS) was done, which has recently been used on the other Holy Cross Mountains rivers, where different ages metallurgical activity has been developing. There are only a few traces of metallurgical activity in the alluvium of the Czarna Nida floodplain. Microspherules were detected in the fillings of oxbow lakes from the Roman period and in contemporary alluvium. Otherwise, in the fillings of medieval oxbow lakes a microslags was found. The small number of microartefacts in the sediments is most likely related to periodic or episodic activity of prehistoric metallurgy over a long period of time or small scale of production. Their occurrence in younger sediments is the result of later redeposition.

Czarna Nida jest meandrującą rzeką trzeciego rzędu płynącą przez centralną część Wyżyny Kieleckiej. Jej zlewnia obejmuje fragment paleozoicznego trzonu Gór Świętokrzyskich i południowo-zachodnią część ich permsko-mezozoicznego obrzeżenia. Celem artykułu było rozpoznanie i interpretacja śladów aktywności metalurgicznej nadnidziańskiego regionu dymarkowego z okresu rzymskiego w aluwiach środkowego odcinka tej rzeki w przekroju poprzecznym Łaziska – Ostrów. Użyto metodę separacji magnetycznych sferulek (MSS – Magnetic Spherule Separation), stosowaną od niedawna na rzekach świętokrzyskich, gdzie rozwijała się różnowiekowa działalność metalurgiczna. W aluwiach równiny zalewowej Czarnej Nidy występują tylko nieliczne ślady działalności hutniczej. Mikrosferulki wykryto w wypełnieniach starorzeczy z okresu rzymskiego oraz aluwiach współczesnych, natomiast mikrożużle tylko w wypełnieniach starorzeczy średniowiecznych. Niewielka liczba mikroartefaktów w osadach związana jest najpewniej z okresową lub epizodyczną w długim okresie aktywnością prehistorycznego hutnictwa lub małą skalą produkcji. Ich występowanie w młodszych osadach jest efektem późniejszej redepozycji.