Vladimir Nabokov jako tłumacz: autorski przekład wybranych gier słownych w powieści Lolita

Abstract

The main aim of this article is to present the results of observations concerning the translation strategies and methods employed by Vladimir Nabokov in the process of translating his most famous novel, Lolita, from English into Russian.The discussion focuses on the translation of wordplay, which in Nabokov’s text serves as an element of play between the author and the reader. According to the writer, a good reader’s task is to follow the author’s train of thought, uncover word puzzles, and decode the hidden information within them – information that is not always essential to the plot. As illustrated by the examples presented in the article, Nabokov uses elements characteristic of the cultural circle of his audience in his verbal and phonetic combinations. Therefore, translating English wordplay into Russian often required him to create new combinations of words so that the Russian-speaking reader could experience the same effects as the original audience.The results of the analysis demonstrate the decisive role of cultural differences in the more or less successful attempts to translate wordplay in the case of a translator who took on the challenge of translating the text of his own novel from a language that was foreign to him, though well-known, into his native language, which was somewhat forgotten.

Głównym celem artykułu jest przedstawienie rezultatów obserwacji dotyczących strategii i metod translatorskich zastosowanych przez Vladimira Nabokova w procesie przekładu z języka angielskiego na rosyjski jego najbardziej znanej powieści zatytułowanej Lolita.Rozważania prowadzone są w odniesieniu do przekładu gier słownych, które w tekście Nabokova stanowią element gry między autorem i czytelnikiem. Zadaniem dobrego czytelnika jest zdaniem pisarza podążanie za tokiem myślenia autora, odnajdywanie łamigłówek słownych i odszyfrowywanie ukrytych w nich informacji – nie zawsze istotnych dla fabuły. Jak dowodzą tego ukazane w artykule przykłady, w swoich kombinacjach słownych i brzmieniowych Nabokov wykorzystywał elementy związane z kręgiem kulturowym swojego odbiorcy. Przekład angielskich gier słownych na język rosyjski często wymagał więc od niego utworzenia nowych zestawień wyrazowych, by czytelnik rosyjskojęzyczny mógł doświadczyć tych samych wrażeń, których podczas czytania doświadcza odbiorca oryginału.Rezultaty przeprowadzonej analizy pokazują decydującą rolę różnic kulturowych w mniej lub bardziej udanych próbach przekładu gier słownych w przypadku tłumacza, który podjął trud przetłumaczenia tekstu własnej powieści z języka dla siebie obcego, choć doskonale znanego, na język rodzimy, choć już nieco zapomniany.