Eksplikacja znaczeń skromności w języku polskim i rosyjskim (analiza korpusowa)

Abstract

The concept of modesty is a fragment of the linguistic worldview, reflecting a particular way of interpreting reality through language shaped by linguaculture. Modesty belongs to the class of abstract concepts that characterize human attitudes and emotions. Such concepts are often marked by ambiguity and a clear evaluative dimension, associated with the positive or negative judgment of the statement’s author. The complexity of meaning is underscored by the intricate yet similar etymological roots of the synonymous chain modest – modestly – modesty. Both traditional lexicographic sources and modern electronic dictionaries identify several distinct meanings of modesty in their entries.This paper explores the similarities and differences in the meanings of modesty in Polish and Russian. Using corpus linguistics tools, collocations of the adverb modestly were extracted from Polish and Russian corpora, with particular attention to combinations with participial verb forms. These collocations were then categorized into semantic groups based on their contextual use. Finally, the study compared the meanings of modesty in Polish and Russian derived through this method.The analysis revealed two key findings: first, a clear dominance of collocations forming metatextual formulas in the corpus data, and second, a preserved semantic similarity in Polish and Russian collocations.

Koncept skromność stanowi fragment językowego obrazu świata, odzwierciedla pewien ukształtowany w lingwokulturze sposób interpretacji rzeczywistości za pomocą języka. Skromność należy do klasy pojęć abstrakcyjnych charakteryzujących postawę człowieka oraz odczuwane emocje, w przypadku takich pojęć zauważalna jest ich wieloznaczność oraz wyraźny pierwiastek wartościujący, związany z pozytywną bądź negatywną oceną autora wypowiedzi. Bogactwo znaczeniowe sugeruje zawiła, lecz podobna ścieżka etymologiczna szeregu synonimicznego skromny – skromnie – skromność. Zarówno tradycyjne źródła leksykograficzne, jak i współczesne słowniki elektroniczne wydzielają w artykułach hasłowych leksemu skromność kilka różnych znaczeń.W niniejszym artykule przeanalizowano podobieństwa oraz różnice w obrębie znaczeń skromności w języku polskim i rosyjskim. Za pomocą narzędzi lingwistyki korpusowej wyekscerpowano, w polskim oraz rosyjskim korpusie, kolokacje przysłówka skromność, ze szczególnym naciskiem na łączliwość z czasownikami w formie imiesłowów. Następnie kolokacje zostały zestawione w grupy znaczeniowe, wynikające z kontekstu ich użycia. Ostatnim krokiem było porównanie tak uzyskanych polskich i rosyjskich znaczeń skromności.Wyniki analizy wskazują, po pierwsze, na wyraźną dominację kolokacji tworzących formuły metatekstowe w zasobach korpusowych, po drugie, na zachowane podobieństwo semantyczne w polskich i rosyjskich kolokacjach.