Stereotyp fabrykanta w tradycji narracyjnej robotników łódzkich

Abstract

Celem rozprawy jest próba rekonstrukcji obrazu fabrykanta łódzkiego na podstawie tradycji narracyjnej środowiska robotniczego Łodzi. Przedmiotem badania jest wyobrażenie, jakie mieli robotnicy o fabrykancie łódzkim, zawarte w tradycji narracyjnej łódzkiej społeczności robotniczej jako historycznej grupy społeczno-zawodowej o cechach kultury tradycyjnej. W kulturze tej przekaz tradycji odbywał się w drodze kontaktów bezpośrednich „twarzą w twarz”, w formie folkloru. W ustnej transmisji kultury wizerunki fabrykantów pojawiły się w formie narracyjnych opowiadań przekazywanych przez robotników z pokolenia na pokolenie. Bohaterami tych przekazów byli konkretni właściciele fabryk, jak również i osoby, które nie miały swoich historycznych pierwowzorów. Poszukując źródeł narracyjnych dotyczących łódzkich fabrykantów, w rozprawie przyjęto założenie, iż w tradycji łódzkiej kultury robotniczej właściciele fabryk stanowili jeden z zasadniczych jej elementów. Przyjęto zatem hipotezę, że analiza narracji wspomnieniowych poświęconych przedstawicielom łódzkiej burżuazji przemysłowej umożliwia odtworzenie stereotypu fabrykanta łódzkiego. Uznano ponadto, iż stereotyp ten był zarówno dziedzictwem kultury robotniczej, jak również częścią historycznej tradycji kulturowej Łodzi jako miasta wielonarodowościowego. Celem autorki rozprawy była zatem nie tylko rekonstrukcja wizerunku typowego fabrykanta łódzkiego, ale również próba określenia jego kulturowej funkcji w środowisku łódzkich robotników. Źródła wywołane (narracje wspomnieniowe) autorka uzyskała w drodze swobodnych wywiadów narracyjnych, przeprowadzonych z żyjącymi przedstawicielami najstarszego pokolenia robotników, którzy zamieszkiwali istniejące do dziś osiedla. Najpełniejsze zbiory tekstów zebrano w dwóch największych osiedlach robotniczych skupionych wokół dawnych zakładów Izraela Kalmanowicza Poznańskiego przy ulicy Ogrodowej (dzielnica Bałuty) oraz Widzewskiej Manufaktury, należącej w okresie międzywojennym do Oskara Kona (w dzielnicy Widzew). Do rozprawy dołączono kwestionariusz badań, noty biograficzne narratorów, fotografie i spisy.