Dezintegracja polskiej geografii. Wizja subiektywna

Abstract

Wielokrotnie poruszana kwestia dezintegracji geografii wynika nie tylko z postępującej specjalizacji, ale też z faktu, że już w starożytności zastosowano jedną nazwę w odniesieniu do dwóch dyscyplin. Od tego czasu próbuje się, z różnymi efektami, dokonać ich integracji. Geografia miała okresy rozkwitu, gdy starała się odpowiadać na kluczowe problemy ludzkości, a jej obecna faktyczna marginalizacja wynika m.in. z podejmowania wycinkowych tematów badawczych, obawy przed śmiałymi syntezami, bezkrytycznego adaptowania wzorców innych nauk, prowadzącego nawet do tworzenia przez geografów słabych prac z innych dyscyplin. Oczekiwanych efektów nie przyniosły deklaracje jedności geografii, ani też próby integracji wokół przedmiotu badań, bo tym samym obiektem mogą zajmować się różne dyscypliny. Trwają próby integracji wokół metody (niegdyś taką funkcję pełniła kartografia, dziś teledetekcja i GIS). Za bardziej obiecujące autor uważa, zachowując specyfikę i dorobek poszczególnych dyscyplin i subdyscyplin, próby integracji wokół społecznie istotnej problematyki badawczej. Mogłaby ona dotyczyć np. ekstremalnych zjawisk przyrodniczych, mechanizmów ich powstawania, prognozowania, zapobiegania („zarządzanie klęskami żywiołowymi”). Istnieje ogromny społeczny popyt na geografię.

The reasons of disintegration of geography ought to be looked for not only in the advancing specialisation, but also in the very fact that already in the antiquity one name was applied to two different disciplines. Since that time, efforts are undertaken to integrate these two, with varying success. Geography had its periods of flourishing, when it tried to respond to the key issues of humanity. Its current actual marginalisation results, in particular, from addressing narrow subjects of study, from fright of formulating bold syntheses, uncritical adaptation of models from other sciences – leading even to poor quality work, done by the geographers, belonging to other disciplines. The expected effects were not brought about by the declarations of unity, nor the attempts of integration around the subject of investigations – since various disciplines can deal with the same object. The attempts of integration on the methodological basis are still underway (at some time the core was constituted by cartography, nowadays this role is played by remote sensing and GIS). The author is of the opinion that more promising are – with preservation of the specificity and achievements of the particular disciplines and sub‐disciplines – the attempts of integration around the socially relevant study themes. These could, in particular, concern the extreme natural phenomena – their appearance, forecasting, prevention or compensation (“managing the elementary catastrophes”). In this context, the author points out the existence of the social demand for geography.