Deskryptywność i normatywność – horyzonty dialogicznej wizji człowieka. Pytanie o człowieka jako pytanie filozoficzne.

Abstract

Pytanie o człowieka jest podstawowym wątkiem współczesnej filozofii dialogu. Jego postawienie przez dialogików nie zaowocowało usystematyzowaną filozofią człowieka, a tym bardziej antropologią filozoficzną (w sensie proponowanym przez jej dwudziestowiecznych inicjatorów), jednak pozwoliło docenić marginalizowane wcześniej antropologiczne imponderabilia. Negatywnie pojawia się ono z racji kontestowania przez dialogików projektów antropologicznych należących do dziedzictwa filozofii człowieka, zaś pozytywnie – w ramach proponowanej przez nich nowej perspektywy antropologicznej. Dialogicy, pytając o człowieka przeformułowują dawną, choć wciąż nośną, opozycję: natura versus kultura, a także (będącą jakimś jej wariantem) opozycję: natura versus historia. Dla nich (abstrahując od odrębności poszczególnych stanowisk) istotna staje się opozycja między tym, co należy do natury człowieka – wszelako diagnozowanej inaczej, niż z pozycji przyrodniczych, „naturalistycznych” – oraz tym, co staje się relewantne w perspektywie normatywnej. Napięcie między dwoma planami – deskryptywnym i preskryptywnym – nie dającymi się pominąć przy budowaniu antropologicznego projektu, okazuje się nie tylko konsekwencją przyjętych przez dialogików metafizycznych założeń, ale też jest argumentem za polifonicznością antropologicznego dyskursu.

Question about human is the basic thread of contemporary philosophy of dialogue. It does not cause neither systematic concept of human, nor any system of anthropology (in meaning proposed by twentieth-century initiators), but impacts on marginalization of anthropological imponderabilia. Negatively – it was caused by refusal anthropological projects belonging to philosophical heritage by Philosophers of Dialogue. Positively – it was related to new anthropological perspective formulated by these philosophers. By asking questions about human they amend the old yet still important oppositions: nature versus culture and nature versus history (being variant of this first one). The most essential matter in their perspective is opposition between what belongs to nature (different from biological assumptions) and what is relevant to normative perspective. This suspense between two planes – descriptive and prescriptive – seems to be a consequence of the philosophical assumptions of Philosophers of Dialogue and argument for polifonia of anthropological discourse.