Problem sceny w Tischnerowskiej filozofii dramatu

Abstract

Kategoria sceny należy nie tylko do pojęć kluczowych dla Tischnerowskiego projektu filozofii dramatu, ale zarazem wpisuje się w polemikę, jaką Tischner podjął z filozoficzną tradycją. Powyższa okoliczność jest zapewne kluczem do wyjaśnienia powodów licznych nieporozumień pojawiających się podczas prób eksplikacji tej kategorii. Niektóre z nich wynikają z niedostrzegania lub ignorowania intencji autora filozofii dramatu; inne są zawinione przez samego Tischnera, który nie zawsze dokładał należytych starań, by posługiwać się tym terminem w sposób precyzyjny, z uszanowaniem nowego pola znaczeniowego, które sam miał na względzie rozwijając swoją koncepcję człowieka jako podmiotu dramatycznego. Radykalne zerwanie z „literacko-teatralnymi” konotacjami, a także z bagażem obciążającym pojęcie sceny za sprawą filozoficznej tradycji, było niewątpliwie trudne i kłopotliwe. Nie dziwi to nikogo orientującego się, choćby tylko ogólnie, w dziejach filiacji, transformacji i metamorfoz filozoficznych pojęć. Jednak w tym przypadku semantyczne kłopoty i nieporozumienia, niezależnie od zamętu jaki wywołują w przestrzeni popularnej recepcji dzieła krakowskiego myśliciela, okazują się instruktywne, bowiem skłaniają do podjęcia, jeśli nie próby pogłębionego współmyślenia z Tischnerem, to przynajmniej uważniejszego zagłębienia się w jego filozoficznoantropologiczną koncepcję. A jest ona niewątpliwie cenną i nadal aktualną propozycją dla współczesnej filozoficznej dyskusji o człowieku.

The paper aims to pinpoint one of the main interpretational problems of Józef Tischner’s philosophy – the dispute around the notion of scene, which is the basic concept in Tischner’s ‘philosophy of drama’. It is as well strongly connected with theatre studies. That is why it is common to regard Tischner’s philosophy in a theatrical context. On the other hand, Tischner’s scene is also referred to world of entities, which in traditional philosophy was a field of ontological investigates. Both abovementioned tendencies are a result of misunderstanding Tischner’s thought and they lead to the wrong interpretation of his philosophy of man. Yet according to Tischner man does not play in a drama as an actor on the scene, but rather he is a dramatical being. Proper understanding of Tischner’s notion of scene is essential to understand his philosophical project and to recognize its value and novelty.