„Suchą stopą” czy „skacząc w fale”. Przekraczanie rzek przez wojska polskie od XI do początku XVI wieku

Abstract

The primary way of crossing the river was to do it through a ford. A number of information about such crossings comes from the years of the Polish-German wars (1003–1018). The both armies that had been fighting at that time several times crossed the Oder and the Elbe, whose width reached 100 m. The widest river crossed by the Polish troops was Dniester, which was 150 m wide. Only a few notices mention crossings of frozen rivers. Polish knights took part in campaigns against Ottoman Empire in 1396 and 1444, when they were transported on ships across the Danube. Floating bridges that had been placed on the lower reaches of the Vistula became a permanent element wars between Kingdom of Poland and Teutonic Order in 15th century. First mentions of a floating bridge were made in 1410. Then, during the war against the Teutonic Order, three were built: over the Vistula under Czerwińsk and under Przypust and over Narew river under Pułtusk. Since then floating bridges have been regularly used during the war against the Order. They were built over the Vistula: in 1414 under Zakroczym, in1419 and 1422 again under Czerwińsk, in 1454 under Toruń and in 1455 under Grudziądz. During Polish campaign to Moldavia in 1497 the king John I Albert ordered to put the bridge over the Dniester near Halych. However, finally he changed his plans and did not use the bridge. Two bridges floating on the barrels were built during the night on the 7th to 8th of September 1514. They were used by Lithuanian and Polish army, which crushed the army of the Grand Duchy of Moscow in the battle at Orsha (now in Belarus). The army was forced to use bridges to cross big rivers because of the large number of carts and artillery accompanying the army. In the 15th and at the beginning of the 16th century the army of the Kingdom of Poland with no major problems crossed the Vistula, which width could exceed even 500 m, with the use of floating bridges.

Najczęstszym sposobem przekraczania rzeki było przechodzenie jej w bród. Wiele informacji o takich przeprawach pochodzi z lat wojny polsko-niemieckiej (1003–1018). Obie walczące wówczas armie kilkukrotnie przekraczały Odrę i Łabę, których szerokość sięgała 100 m. Największą rzeką pokonaną przez polskie wojska w bród był Dniestr, który miał szerokość 150 m. Nieliczne wzmianki dotyczą przepraw przez rzeki zamarznięte. Mosty pływające, które zostały umieszczone na dolnych odcinkach Wisły, stały się trwałym elementem wojen polsko-krzyżackich w XV w. Pierwsze wzmianki o takich mostach w Polsce pochodzą z 1410 r. Wtedy podczas wojny przeciwko zakonowi krzyżackiemu wybudowano je trzy: na Wiśle pod Czerwińskiem i pod Przypustem oraz na Narwi pod Pułtuskiem. Od tego czasu pływające mosty były regularnie używane podczas wojny przeciwko Zakonowi. Zbudowano je na Wiśle: w 1414 r. pod Zakroczymiem, w 1419 i 1422 r. ponownie pod Czerwińskem, w 1454 r. pod Toruniem i w 1455 r. pod Grudziądzem. Podczas polskiej kampanii do Mołdawii w 1497 r. król Jan Olbracht nakazał postawić most nad Dniestrem koło Halicza. Jednak ostatecznie zmienił swoje plany i z niego nie skorzystał. Dwa mosty pływające, oparte na beczkach, zbudowano w nocy w dniach 7–8 września 1514 r. Były one użyte przez wojska litewskie i polskie, które w bitwie pod Orszą rozbiły armię Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Głównym powodem, dla którego armie zostały zmuszone do przekraczania mostów na szerokich rzekach, była duża liczba wozów i artylerii zabieranych na wyprawę. W XV i na początku XVI w., wykorzystując pływające mosty, armia Królestwa Polskiego bez większych problemów była w stanie przeprawić się przez Wisłę, nawet jeśli szerokość przekraczała 500 m.