Krajoznawstwo i historia sztuki – wspólne początki

Ziarkowski, Dominik

dc.contributor.author	Ziarkowski, Dominik
dc.contributor.editor	Wojciechowska, Jolanta
dc.contributor.editor	Makowska-Iskierka, Marzena
dc.date.accessioned	2021-03-15T12:32:13Z
dc.date.available	2021-03-15T12:32:13Z
dc.date.issued	2020
dc.identifier.citation	Ziarkowski D., Krajoznawstwo i historia sztuki – wspólne początki, [w:] Warsztaty z Geografii Turyzmu, Tom 10, Krajoznawstwo a turystyka, Wojciechowska J., Makowska-Iskierka M. (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020, s. 75-91, doi: 10.18778/8220-355-4.06	pl_PL
dc.identifier.isbn	978-83-8220-355-4
dc.identifier.uri	http://hdl.handle.net/11089/34182
dc.description.abstract	Dzieje historii sztuki jako dyscypliny naukowej oraz krajoznawstwa, rozumianego jako ruch społeczny, dążący do gruntownego poznania ojczystego kraju, są ze sobą mocno powiązane. Celem artykułu jest wskazanie tych związków w XIX w. i na początku XX w., kiedy historia sztuki na ziemiach polskich dopiero się formowała, stopniowo wyodrębniając się z nurtu badań starożytniczych, a krajoznawstwo z dużymi trudnościami przyjmowało pierwsze formy instytucjonalne. Warto podkreślić, że wczesne publikacje na temat zabytków służyły jako źródło wiedzy dla krajoznawców, wśród których byli również badacze sztuki, jak na przykład J.U. Niemcewicz, W. Pol, czy A. Schneider (w tekście przypomniano ich zasługi na tym polu). Wraz z profesjonalizacją badań nad sztuką pojawiła się potrzeba popularyzacji wiedzy historyczno-artystycznej na użytek ruchu krajoznawczego. Szczególnie dużą rolę w tym zakresie odegrały przewodniki turystyczne, tworzone również przez badaczy sztuki, m.in.: J. Mączyńskiego, F.M. Sobieszczańskiego oraz W. Łuszczkiewicza.	pl_PL
dc.description.abstract	Art history as an academic discipline, and heritage tourism understood as a social movement striving to acquire in-depth knowledge of a native country, are closely interrelated. This paper aims to identify these relationships in the period of the 19th and early 20th centuries. This was when the history of art in Poland had just started to develop, gradually separating itself from antiquarianism; heritage tourism however was struggling to find its first institutional forms. It is worth noting that early publications on monuments served as a source of knowledge for heritage tourism scholars, including art researchers such as Julian Ursyn Niemcewicz, Wincenty Pol and Antoni Schneider (the text recalls their merits in this field). With the professionalization of research into art, there was a need to popularize historical and artistic knowledge used by the heritage tourism movement. A particularly important role in this respect was played by tourist guidebooks written by art researchers such as Józef Mączyński, Franciszek Maksymilian Sobieszczański and Władysław Łuszczkiewicz.	pl_PL
dc.description.sponsorship	Artykuł powstał w ramach grantu przyznanego autorowi przez Narodowe Centrum Nauki (numer projektu badawczego: 2017/25/B/HS3/00041).	pl_PL
dc.language.iso	pl	pl_PL
dc.publisher	Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego	pl_PL
dc.relation.ispartof	Wojciechowska J., Makowska-Iskierka M. (red.), Warsztaty z Geografii Turyzmu, Tom 10, Krajoznawstwo a turystyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020;
dc.rights	Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowe	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/	*
dc.subject	krajoznawstwo	pl_PL
dc.subject	historia sztuki	pl_PL
dc.subject	historia nauki	pl_PL
dc.subject	przewodniki turystyczne	pl_PL
dc.subject	heritage tourism	pl_PL
dc.subject	art history	pl_PL
dc.subject	history of science	pl_PL
dc.subject	tourist guidebook	pl_PL
dc.title	Krajoznawstwo i historia sztuki – wspólne początki	pl_PL
dc.title.alternative	Heritage tourism and the history of art: common beginnings	pl_PL
dc.type	Book chapter	pl_PL
dc.page.number	75-91	pl_PL
dc.contributor.authorAffiliation	Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie	pl_PL
dc.identifier.eisbn	978-83-8220-356-1
dc.contributor.authorBiographicalnote	Ziarkowski Dominik – dr, Katedra Turystyki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Zainteresowania: historia sztuki, sztuka nowożytna Małopolski, architektura rosyjska XVIII w., historia turystyki; e-mail: domziar@interia.pl.	pl_PL
dc.references	Babicz, J. (1967). Wincenty Pol. W: B. Olszewicz (red.), Dziewięć wieków geografii polskiej. Wybitni geografowie polscy (s. 231–267). Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.	pl_PL
dc.references	Baliński, M., Lipiński, T. (1843–1846). Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, 1–3. Warszawa: Orgelbrand S.	pl_PL
dc.references	Bałus, W. (2012). Nowy systemat wiedzy. W: J.J. Winckelmann, Dzieje sztuki starożytnej (s. XIII–XXVII). Kraków: Universitas.	pl_PL
dc.references	Bęczkowska, U. (2010). Wincenty Pol a początki instytucjonalnej opieki nad zabytkami sztuki w Polsce. W: K. Grodzińska, A. Kotarba (red.), Wincenty Pol (1807–1872). W służbie nauki i narodu (s. 71–95). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.	pl_PL
dc.references	Białostocki, J. (1973). Dzieje historiografii artystycznej i naukowej historii sztuki. W: P. Skubiszewski (red.), Wstęp do historii sztuki. T. 1: Przedmiot – metodologia – zawód (s. 165–195). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.	pl_PL
dc.references	Błotnicki, E., Schneider, A. (1971). Przewodnik po mieście Lwowie. Wydany staraniem komitetu zawiązanego na przyjęcie gości z Wielkopolski, Prus, Szląska i Krakowa, przybyłych na zjazd do Lwowa dnia 13 sierpnia 1871. Lwów: Druk i lit. Kornela Pillera.	pl_PL
dc.references	Bochnak, A. (1974). Historia sztuki. W: A. Stradomska-Bialic (red.), Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Nauki humanistyczne i społeczne. Materiały sesji jubileuszowej, 3–4 V 1973 (s. 235–248). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.	pl_PL
dc.references	Casson, L. (1981). Podróże w starożytnym świecie. Wrocław: Ossolineum.	pl_PL
dc.references	Charewiczowa, Ł. (1938). Niedoceniony krajoznawca lwowski Antoni Schneider. Przegląd Krajoznawczy, 4 (5), 1–16.	pl_PL
dc.references	Cuddon, J.A. (1993). A dictionary of literary terms and literary theory. Cambridge: Blackwell Reference.	pl_PL
dc.references	Dybiec, J. (1993). Polska Akademia Umiejętności 1872–1952. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.	pl_PL
dc.references	Gdeczyk, S. (1877). Przewodnik historyczny po Gnieźnie i jego kościołach. Gniezno: Nakładem Autora, Drukiem J.B. Langiego.	pl_PL
dc.references	Grabowski, A. (1866). Kraków i jego okolice. Kraków: Nakładem Księgarni D.E. Friedleina.	pl_PL
dc.references	Jan ze Śliwina [Kirkor, A.H.] (1856). Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Nakład Maurycego Orgelbranda.	pl_PL
dc.references	Janowski, A. (1936). W Ogrodzieńcu. Ziemia, 6–5, 121.	pl_PL
dc.references	Kalinowski, L. (1990). Marian Sokołowski. Stulecie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego (1882–1982). Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki, 9, 11–35.	pl_PL
dc.references	Kalinowski, L. (1996). Dzieje i dorobek naukowy Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności 1973–1952 oraz powstanie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego 1882. W: A.S. Labuda (red.), Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku (s. 22–57). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.	pl_PL
dc.references	Karłowska-Kamzowa, A. (1996). Polskie starożytnictwo i nauczanie dziejów sztuki w Wielkopolsce w XIX wieku. W: A.S. Labuda (red.), Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX wieku (s. 74–91). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.	pl_PL
dc.references	Kowalczuk, M. (1981). Koło Lwowian. Biuletyn, 21 (41), 60–61.	pl_PL
dc.references	Kowalczyk, J. (1981). Starożytnicy warszawscy połowy XIX w. i ich rola w popularyzacji zabytków ojczystych. W: J. Maternicki (red.), Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX wieku. Zbiór studiów (s. 157–202). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.	pl_PL
dc.references	Krasiński, J.W. (1821). Przewodnik dla podróżuiących w Polsce i Rzeczypospolitey Krakowskiey. Warszawa: W Drukarni N. Glücksberga.	pl_PL
dc.references	Kruczek, Z., Kurek, A., Nowacki, M. (2012). Krajoznawstwo. Teoria i metodyka. Kraków: Proksenia.	pl_PL
dc.references	Kulczycki, Z. (1977). Zarys historii turystyki w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka.	pl_PL
dc.references	Kulczycki, Z. (1982). Historia turystyki. Warszawa: Szkoła Główna Planowania i Statystyki.	pl_PL
dc.references	Kunasiewicz, S. (1876). Przechadzki archeologiczne po Lwowie. Zeszyt drugi i trzeci. Lwów: I Związkowa Drukarnia.	pl_PL
dc.references	Łuszczkiewicz, W. (1875). Illustrowany przewodnik po Krakowie i jego okolicach z dodaniem wszelkich wiadomości i objaśnień potrzebnych dla podróżnych oraz opisu wszystkich znaczniejszych zdrojowisk w Galicyi. Kraków: Księgarnia i Wydawnictwo „Czytelni ludowej” A. Nowolecki.	pl_PL
dc.references	Małkiewicz, A. (2005). Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice. Kraków: Universitas.	pl_PL
dc.references	Mączyński, J. (1854). Kraków dawny i teraźniejszy z przeglądem jego okolic. Kraków: Nakładem i Drukiem Józefa Czecha.	pl_PL
dc.references	Niemcewicz, J.U. (1859). Podróże historyczne po ziemiach polskich między rokiem 1811 a 1828 odbyte. Petersburg: M.B. Wolff.	pl_PL
dc.references	Opaliński, D. (2013). Przewodniki turystyczne na ziemiach polskich w okresie zaborów. Studium historyczno-źródłoznawcze. Krosno: Ruthenus.	pl_PL
dc.references	Polanowska, J. (1995). Historiografia sztuki polskiej w latach 1832–1863 na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej: F.M. Sobieszczański, J.I. Kraszewski, E. Rastawiecki, A. Przezdziecki. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki.	pl_PL
dc.references	Prószyńska-Bordas, H. (2016). Krajoznawstwo. Tradycja i współczesność. Warszawa: Difin.	pl_PL
dc.references	Przewodnik dla gości galicyjskich w dniach 5 i 6 lipca 1868. Wydany z polecenia komitetu zawiązanego na ich przyjęcie (1868). Poznań: Czcionkami i w Komisie L. Merzbacha.	pl_PL
dc.references	Przewodnik po Krakowie i okolicy wydany przez Komitet VI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich a opracowany zbiorowemi siłami pod redakcyą przewodniczącego Komitetu dr. J. Rostafińskiego (1891). Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem A.M. Kosterkiewicza.	pl_PL
dc.references	Schneider, A. (1875). Przewodnik po Lwowie. Lwów: Księgarnia Gubrynowicza i Schmidta.	pl_PL
dc.references	Sobieszczański, F.M. (1847). Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnéj Polsce. T. 1. Warszawa: Nakładem i drukiem S. Orgelbranda Księgarza i Typografa.	pl_PL
dc.references	Sobieszczański, F.M. (1849). Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnéj Polsce. T. 2. Warszawa: Nakładem i drukiem S. Orgelbranda Księgarza i Typografa.	pl_PL
dc.references	Sobieszczański, F.M. (1857). Przewodnik po Warszawie z planem miasta ozdobionym 10cią rycinami na stali. Warszawa: Główny Skład w Kantorze Drukarni Gazety Codziennéj.	pl_PL
dc.references	Stasiak, A., Śledzińska, J., Włodarczyk, B. (2016). Wczoraj, dziś i jutro krajoznawstwa. W: A. Stasiak, J. Śledzińska, B. Włodarczyk (red.), Współczesne oblicza krajoznawstwa (s. 9–27). Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.	pl_PL
dc.references	Stegner, T. (2015). Historia turystyki. Polska i świat. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.	pl_PL
dc.references	Stepnowska, T.A. (1975). „Podróże historyczne” J.U. Niemcewicza jako przykład wczesnoromantycznego piśmiennictwa o sztuce. Praca magisterska. Promotor: J. Kowalczyk. Warszawa: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Maszynopis w Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. WH-6 43280.	pl_PL
dc.references	Ślewiński, W. (1956). Starożytnictwo małopolskie w latach 1800–1850. Sztuka i Krytyka, 7 (1–2), 255–284.	pl_PL
dc.references	Święcki, T. (1816). Opis starożytnéy Polski. T. 1–2. Warszawa: Nakładem i drukiem Zawadzkiego i Węckiego Jego Królewskiéy Mości Nadwornych Drukarzy i Księgarzy.	pl_PL
dc.references	Twaróg, Z. (2006). Polskie Towarzystwo Krajoznawcze – „Ministerstwo polskości”. W: J. Partyka (red.), W cieniu zamczyska Bonerów. W setną rocznicę utworzenia Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (1906–2006) (s. 51–60). Ojców: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze, Ojcowski Park Narodowy.	pl_PL
dc.references	Walanus, W. (2016). Z dziejów fotograficznej dokumentacji polskiego dziedzictwa kulturowego: kampanie inwentaryzacyjne Adolfa Szyszko-Bohusza i Stefana Zaborowskiego. Folia Historiae Artium. Seria Nowa, 14, 59–89.	pl_PL
dc.references	Walkiewicz, A.M. (1978). Problematyka polskiej sztuki dawnej na łamach „Biblioteki Warszawskiej” w latach 1841–1863. Praca magisterska. Promotor: J. Kowalczyk. Warszawa: Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Maszynopis w Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, sygn. WH-9 80248.	pl_PL
dc.references	Wiślicki, J.M. (1850–1853). Opis Królestwa Polskiego pod względem historycznym, statystycznym, rolniczym, fabrycznym, handlowym, zwyczajowym i obyczajowym. T. 1–3. Warszawa: W Drukarni Gazety Codziennej.	pl_PL
dc.references	Ziarkowski, D. (2017). Sakralizacja Krakowa w dawnych przewodnikach turystycznych po mieście. W: D. Orłowski (red.), Przestrzeń turystyki kulturowej (s. 221–239). Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Turystyki i Języków Obcych w Warszawie.	pl_PL
dc.references	Ziarkowski, D. (2019). Przewodniki turystyczne w kontekście rozwoju wiedzy o sztuce na ziemiach polskich w XIX wieku. Turyzm/Tourism, 29 (1), 91–104.	pl_PL
dc.contributor.authorEmail	domziar@interia.pl	pl_PL
dc.identifier.doi	10.18778/8220-355-4.06
dc.relation.volume	10	pl_PL