Lockend slawisches Grauen. Horst Langes Andeutungen im ‚Dritten Reich‘

Abstract

Texte, die im ‚Dritten Reich‘ entstanden, können nicht ohne Blick auf ihre Entstehungsumstände gelesen werden: Bereits die Zeitgenossen lasen ja angesichts fehlender Meinungsfreiheit ‚zwischen den Zeilen‘ und interpretierten jedes Wort mit potenzieller politischer Bedeutung vor dem aktuellen zeithistorischen Hintergrund. Langjährige Entstehungsgeschichten von Texten gerade auch mit polnisch-slawischen Bezügen, wie sie im damaligen Erzählwerk Horst Langes häufig zu finden sind, sind jedoch kaum eindeutig referenzialisierbar angesichts mehrerer radikaler Umschwünge einer wechselhaften deutschen Politik, die die politische Bedeutung in einem Werk benutzter Worte von einem Tag auf den anderen in ihr Gegenteil verkehren konnte, ohne dass am Textbestand selbst sich ein einziges Wort ändern musste.

The texts which originated in the ‚Third Reich‘ cannot be read without the understanding of the circumstances in which they were written: already the contemporaries, facing the lack of freedom of opinion, read them ‚between the lines‘ and interpreted every word potentially loaded with a political meaning with reference to the current historical background. Long history of creating texts, also the texts including references to Polish-Slavic matters – often appearing in the contemporary writings of Horst Lange – does not allow readers to interpret them unequivocally due to numerous radical changes in the unstable German politics which from day to day could turn upside down the political meaning of the words included in a given text without the need to actually change any word in the text itself.

Teksty powstałe w ‚Trzeciej Rzeszy‘ nie mogą być czytane bez zrozumienia okoliczności, w jakich zostały napisane: już współcześnie żyjący, wobec braku wolności poglądów, czytali je ‚między wierszami‘ i interpretowali każde słowo mogące posiadać znaczenie polityczne, odnosząc je do aktualnego tła historycznego. Długoletnia historia powstawania tekstów, również tekstów zawierających odniesienia do spraw polsko-słowiańskich – często występujących w ówczesnych utworach Horsta Langego – nie pozwala na ich ujednoznacznioną interpretację, z powodu wielokrotnych radykalnych zmian w niestabilnej niemieckiej polityce, która znaczenie polityczne zawartych w danym tekście słów potrafiła przekształcić z dnia na dzień w ich przeciwieństwo, bez konieczności zmiany jakiegokolwiek słowa w samym tekście.