The systemic potential of a dramatic text as theatrical codex

Abstract

Dramat jest rozumiany tutaj jako opozycja dwóch funkcji — literackiego superkodu i teatralnego kodeksu. Jako paradygmat realizowany tylko w jednym tekście literackim, superkod umożliwia kontakt w procesie lektury odbiorcy indywidualnemu, podczas gdy kodeks — ustalając prawa własnej realizacji w wielu przedstawieniach teatralnych — zakłada kontakt zbiorowości widzów w trakcie inscenizacji. W rezultacie tekst dramatyczny generuje, jak się wydaje, pięć procesów komunikacyjnych (diagram 1) i ujawnia wewnętrzne spolaryzowanie pomiędzy swą dialogiczną naturą jako superkodu i monologiczną naturą jako kodeksu. Podstawową kategorią podmiotu wypowiadającego ukazuje się natomiast w dramacie kategoria wykonawcy. Kategorii tej mogą zostać przypisane cztery zasadnicze funkcje: a) interpretatora, który realizuje brzemieniową potencję tekstu, b) aktora, który ucieleśnia implikowaną w tekście potencję ruchu i przestrzeni, c) imitatora, który ujawnia „personalistyczną” potencję tekstu, d) reprezentanta wspólnoty, koryfeusza, który umożliwia widowni uczestnictwo per procura w działaniach decydujących o kształcie otaczającego uniwersum. Funkcje te determinują z kolei typ inscenizacji (recytacja, spektakl, przedstawienie, misterium), określają status widowni (słuchacze, widzowie, ukryci świadkowie, członkowie wspólnoty), przypisują określone funkcje kulturowe rodzajom inscenizacji (ejdetyczna, gnoseotropiczna, synestetyczna, prakseotropiczna) oraz implikują różne koncepcje teatru (rapsodczny, widowiskowy, psychologiczny, rytualny).