| dc.description.abstract | Poemat prozą Miłość Miti stanowi ciekawy materiał do badań nad kształtowaniem
się reguł widzenia artystycznego Iwana Bunina w latach dwudziestych.
Świadczy on o rzadkiej u pisarzy prozaików zdolności autora do łączenia tendencji
„widzenia przestrzennego”, charakterystycznego dla twórcy obdarzonego bogatą wyobraźnią
wzrokową, z cechami „widzenia czasowego”, właściwego poetom posiadającym
wyobraźnię motoryczną. „Widzenie przestrzenne” przejawia się w Miłości
Miti w sugestywnym nakreśleniu przez narratora rozmijających się coraz bardziej
continuów emocjonalnych pary głównych bohaterów na wzór oddalających się od
siebie figur przestrzennych (do których nawiązuje czasem położenie przestrzenne
postaci w pewnych scenach utworu). „Widzenie czasowe” uwidacznia się głównie
w pokrewieństwie strukturalnym Buninowskiego poematu prozą ze złożonymi formami
muzycznymi, jak sonata, symfonia czy suita. Układ trzech zróżnicowanych
tempem przebiegu wydarzeń i zarazem narracji o nich części Miłości Miti: Allegro
— Adagio — Allegro, przypomina zwłaszcza budowę sonaty. Część pierwsza,
porównywalna z muzycznym allegro, zachowująca symetrię formy sonatowej w operowaniu
materiałem tematycznym Mitia — Katia przez wyodrębnienie jej trzech
zasadniczych cząstek-faz: ekspozycji, przetworzenia i repryzy, różni się zasadniczo
„Od dwu następnych. Nastrojowo-liryczna część druga (Adagio), ujmująca wszystkie
treści przedstawienia w szeroki wprawdzie i złożony, lecz wspólny strumień tematyczny
projekcji rozmyślań i przeżyć Miti zgrupowanych wokół jego miłości, wyraźnie
kontrastuje z żywo przebiegającą i regularnie rozczłonkowaną częścią pierwszą
oraz z najbardziej udramatyzowaną, obfitą w napięcia i dlatego szczególnie
ekspresyjną ostatnią częścią (Allegro), nieregularnie zarysowaną pod względem kontrastowo
potraktowanego materiału treściowo-tematycznego.
Pokrewieństwo utworu Bunina z dziełem muzycznym uwidacznia się nie tylko
w zastosowaniu porządku sonatowego przy wyznaczaniu jego ogólnych ram kompozycyjnych,
w których osadzone zostają wszelkie treści przedstawienia. Przejawia
się ono także w kategoriach widzenia artystycznego, opartego na łączeniu wszystkich
historycznie wykształconych zasad działania wyobraźni muzycznej w kierunku
skoncentrowania uwagi odbiorcy na samym procesie scalania formy. Tak więc
„widzenie muzyczne” twórcy Miłości Miti odkryło nieskończone możliwości strukturowania
artystycznego, zawarte w potencjale sprawczym zarówno zasady kontrastu
(ekspozycja), jak powtarzalności (repryza), czy też wariacyjności (przetworzenie).
Również ukształtowania czasowo-ruchowe rzeczywistości przedstawionej w Miłości Miti nawiązują do dynamiki dzieła muzycznego, tak samo bowiem zmierzają do
wytworzenia jak największej ekspresji w utworze poprzez stosowanie różnych bodźców,
wywołujących w odbiorcy wyobrażenia ruchu, dostosowanego do jego własnego
„rytmu fizjologicznego”. Przejawiają się one m.in. w odpowiednim przeplataniu
(zwłaszcza w ostatniej części utworu) momentów silnego napięcia akcentami odprężenia,
uspokojenia, przebiegów o wielkiej intensywności ruchowej — fazami
znacznego rozrzedzenia dramaturgii utworu.
Jak widzimy zatem, dominujący w Miłości Miti muzyczny (czasowy) modus
widzenia artystycznego (niekiedy przenikający się z przestrzennym) skierowuje aktywność
„przeżyciowo-intelektualną badaczy puścizny literackiej Bunina ku nowym,
niewątpliwie interesującym obszarom analizy komunikacji literackiej. | pl_PL |
