La traduzione audiovisiva della comicità nell'odierno cabaret polacco e italiano come elemento di insegnamento della lingua italiana al livello degli studi universitari di filologia

Abstract

Rozprawa doktorska dotyczy zasadniczo możliwości zastosowania elementów tłumaczenia audiowizualnego humoru kabaretowego w nauczaniu języka włoskiego jako obcego na studiach filologicznych. Celem analizy wybranego korpusu tekstów kabaretowych jest wykazanie ich przydatności do rozwijania kompetencji językowej polskich studentów w zakresie znajomości języka włoskiego jako obcego na poziomie zaawansowanym. Pierwsza część rozprawy stanowi syntetyczny przegląd teoretycznych zasad, podejść i metod w glottodydaktyce. W części tej Autor skupia się zasadniczo na krytycznej analizie ich przydatności w nauczaniu języków obcych w świetle nowych założeń ESOKJ, w których zauważamy przesunięcie celów nauczania języków obcych, historycznie skoncentrowanych na językowym aspekcie nauczania, w kierunku rozwijania sprawnej komunikacji w języku obcym. To zwrócenie uwagi na kulturowe i społeczno-językowe aspekty języka obcego oraz na głównego odbiorcę procesu nauczania/uczenia się obejmuje, jako próbę połączenia tych różnych potrzeb, poszukiwanie nowych materiałów do nauczania języków. Badania te skłoniły Autora niniejszego doktoratu do skupienia się przede wszystkim na nauczaniu języka audiowizualnego, ponieważ jest to materiał bardzo dobrze znany dzisiejszym studentom oraz szeroko dostępny i z łatwością przez nich używany również ze względu na bardzo zaawansowane umiejętności cyfrowe studentów. Wśród wielu sposobów edycji wideo podjęto próbę podkreślenia możliwości wstawiania napisów jako formy przekładu filmów. Potencjał zarówno audiowizualnego nauczania języka jak i zastosowania elementów humoru w nauczaniu języka jest zatem pozytywnie uwypuklony właśnie przez wykorzystanie, w ramach lekcji włoskiego jako L2, treści wideo, w tym skeczy i monologów kabaretowych. Kabaret, nieprzerwanie od XIX wieku do dziś (kontynuując tradycję komizmu, która trwała przez tysiąclecia) oferuje szeroki wybór elementów, bodźców i wszelkiego rodzaju spostrzeżeń.

This doctoral dissertation deals mainly with the applicability of audiovisual translation, by means of subtitles, of cabaret comic contents. Its aim is to allow Polish students to broaden their skills of Italian language learning as L2 at an advanced level. To address this issue, the author first focuses on the theoretical assumptions, approaches and methods of language teaching as well as the critical examination of their relevance in the light of the new CEFR guidelines, by which we note a shift in the axis of language teaching objectives, historically concentrated on the linguistic aspect of FL, towards communication in L2; that is to say, we have passed from "knowing the language" to "knowing how to do the language". This attention, therefore, towards the cultural and sociolinguistic aspects of the FL and, subsequently, towards the main player of the teaching/learning process, involves, in an attempt to connect these various needs, the search for new materials in the field of language teaching. This research has led the author of the present doctoral dissertation to focus primarily on audiovisual language teaching, as this material is very familiar to today's students and easily accessible and manipulated by them, also given the very advanced level of digital skills of students. Among the possible video editing operations, an attempt has been made to highlight an opportunity of inserting subtitles in the form of translation onto the footage. Finally, the potential of both audiovisual language teaching and humorous language teaching are, therefore, positively highlighted precisely by the use, as a part of Italian lessons as L2, of video contents including sketches and cabaret monologues. The cabaret, uninterruptedly from the nineteenth century until now (following a comic tradition that has lasted for millennia) provides a huge amount of elements, stimuli and insights of all kinds.

Il presente lavoro di dottorato si occupa principalmente dell’inserimento della traduzione audiovisiva, tramite sottotitoli, di materiale comico proveniente dal Cabaret. Lo scopo è quello di permettere di ampliare in studenti polacchi le competenze di apprendimento della lingua italiana come LS a livello avanzato. Per affrontare tale tema, l’autore si sofferma dapprima sui principi teorici, approcci e metodi della glottodidattica in confronto alle nuove linee guida del QCER, in cui si nota uno spostamento dell’asse degli scopi glottodidattici, storicamente concentrati sull’aspetto linguistico della LS, verso la comunicazione in LS; vale a dire, si è passati dal “sapere la lingua” al “saper fare lingua”. Questa attenzione, dunque, verso gli aspetti culturali e socio-linguistici della LS e, insieme, verso il protagonista principale del processo di insegnamento/apprendimento comporta, nel tentativo di mettere in connessione queste diverse esigenze, la ricerca di nuovi materiali nell’ambito glottodidattico. Tale ricerca ha portato l’autore del presente dottorato a puntare innanzitutto verso una glottodidattica audiovisiva, essendo tale materiale molto familiare agli odierni studenti e facilmente a loro accessibile e da loro manipolabile, vista anche la competenza digitale molto avanzata negli studenti. Tra le possibili operazioni di video editing si è cercato di mettere in luce la possibilità di inserire dei sottotitoli in forma di traduzione degli stessi video. Infine, le potenzialità sia della glottodidattica audiovisiva come della glottodidattica umoristica sono, dunque, felicemente messe in luce proprio dall’utilizzo, durante le lezioni di italiano come LS, di materiale video di sketch e monologhi cabarettistici. Il Cabaret, ininterrottamente dal XIX secolo ad oggi (continuando una tradizione comica che dura da millenni) offre un’enorme presenza di elementi, stimoli e spunti di approfondimento di ogni genere.