Uwarunkowania adaptacji do niepełnosprawności u dziecka oraz uczucia związane z rodzicielstwem rodziców dzieci ze spektrum autyzmu oraz rodziców dzieci chorych na padaczkę

Abstract

Celem głównym badania było określenie, jakie czynniki są związane z przystosowaniem rodziców do niepełnosprawności u ich dziecka oraz określenie roli uczuć rodziców, których doświadczają w związku z realizacją swojej roli rodzicielskiej, dla przystosowania do niepełnosprawności u swojego dziecka (spektrum autyzmu lub padaczki) z wykorzystaniem założeń podwójnego modelu ABCX. W badaniu wzięło udział łącznie 273 rodziców (145 matek i 128 ojców), w tym 103 rodziców dzieci z diagnozą spektrum autyzmu, 32 rodziców dzieci z diagnozą padaczki oraz 138 rodziców dzieci bez diagnozy niepełnosprawności. Każdy z uczestników był rodzicem co najmniej jednego dziecka w wieku od 2 do 6 lat. Badanie zostało przeprowadzone jednoetapowo, przy użyciu kwestionariuszy samoopisu. Wykazano znaczne podobieństwa pomiędzy rodzicami dzieci ze spektrum autyzmu i rodzicami dzieci z padaczką w zakresie badanych zmiennych. Jedyną wykazaną różnicą pomiędzy badanymi grupami był poziom odczuwania radości rodzicielskiej. Analizy porównawcze matek i ojców dzieci z niepełnosprawnością, a także rodziców dzieci z niepełnosprawnością i rodziców dzieci bez niepełnosprawności okazały się złożone. Wykazano, że opracowany model nie jest uniwersalny względem płci. Występowały podobieństwa w modelach adaptacji do niepełnosprawności dziecka u matek i ojców (nasilenie objawów niepełnosprawności, lęk/smutek rodzicielski, zapotrzebowanie na wsparcie społeczne, afekt pozytywny), ale dla matek istotne okazały się spostrzegane wsparcie społeczne oraz afekt negatywny, a dla ojców - złość rodzicielska oraz stosowanie dezadaptacyjnych strategii radzenia sobie. Wykazano, że afekty mediują relację nasilenia objawów niepełnosprawności u dziecka oraz poziomu adaptacji rodziców w przypadku matek (całkowita mediacja), jak i ojców (częściowa mediacja). W przypadku ojców, również lęk/smutek rodzicielski oraz strategie dezadaptacyjne pełnią rolę częściowych mediatorów.