„[...] społeczeństwo nasze straciło jednego z najzacniejszych swych członków”. Poznawcze aspekty sylwetki wspomnieniowej (na podstawie tekstów z „Wędrowca”)

Abstract

The author analyses the selected issues observed in memoir profile at the cognitive level of the genre. This level includes the subject matter and the way it is presented, that is, the adopted point of view, perspective and axiological order. The analyses include those contents that refer to the social conditions of life (and death) of the depicted persons. Memoir profiles were excerpted from more than 30 annuals of ”Wędrowiec” from 1863–1899. Other titles of the Warsaw press were cited for comparative purposes. The analyses proved that the way to emphasize the social dimension of death was to draw attention to the number of funeral attendees (quantitative aspect), and to mark the loss that society suffered with the death of a person (qualitative aspect). The analysed texts showed differences in the characterization of deceased men and women. What was common, however, was the great scope of axiological lexis (mainly evaluative and valorising vocabulary) in the texts.

Przedmiotem analiz są wybrane zagadnienia utrwalone w sylwetkach wspomnieniowych na poznawczym poziomie gatunku. Poziom ten obejmuje tematykę i sposób jej przedstawienia, czyli przyjęty punkt widzenia, perspektywę oraz porządek aksjologiczny. W analizach uwzględniono te treści, które odwołują się do wspólnotowych uwarunkowań życia (i śmierci) przedstawianych osób. Przedmiotem ekscerpcji uczyniono ponad 30 roczników „Wędrowca” z lat 1863–1899, a w celach porównawczych przywołano inne tytuły prasy warszawskiej. Analizy dowiodły, że sposobem zaakcentowania społecznego wymiaru śmierci było zwrócenie uwagi na liczbę uczestników pogrzebu (aspekt ilościowy) oraz zaznaczenie straty, jaką ponosiło społeczeństwo (aspekt jakościowy) ze śmiercią osoby. Analizowane teksty uwidoczniły różnice w charakteryzowaniu zmarłych kobiet i mężczyzn. Wspólne natomiast było nasycenie tekstów leksyką aksjologiczną (głównie słownictwem oceniającym i waloryzującym).