Przymus tworzenia w narracjach artystów. Perspektywa psychopedagogiczna

Abstract

Centralnym przedmiotem rozważań w dysertacji pt. „Przymus tworzenia w narracjach artystów. Perspektywa psychopedagogiczna” jest charakterystyka silnej potrzeby tworzenia – przymusu tworzenia – oraz znaczenie tej potrzeby dla samorealizacji doświadczających jej artystów. Celem podjętych badań była eksploracja właściwości przymusu tworzenia oraz rozpoznanie jej znaczenia dla procesu samorealizacji jednostek (grupy zaproszonych do badań artystów). Badania o charakterze eksploracyjnym zorientowane były jakościowo. Zastosowaną techniką był wywiad swobodny z elementami narracji (Urbaniak-Zając, 2016). W badaniach udział wzięło 24 artystów. Wynikiem analiz jest dysertacja, która składa się ze wstępu, dziewięciu rozdziałów oraz zakończenia. Na podstawie wyników badań przymus tworzenia zdefiniowałam jako intensywnie odczuwaną potrzebę artystycznej ekspresji, motywującą jednostki do regularnego zaangażowania w proces twórczy, który często generuje u nich wysoko pozytywne stany emocjonalne, w tym zwłaszcza stan przepływu – flow (Csíkszentmihályi, 2008). Do najważniejszych właściwości tej kategorii należą: autoteliczność potrzeby tworzenia związana z odczuwaniem wysoko pozytywnych stanów emocjonalnych (w tym zwłaszcza przepływu – flow) podczas procesu twórczego, wysoka intensywność odczuwania potrzeby tworzenia i jej intensywna gratyfikacja (regularne zaangażowanie w pracę twórczą), a także dyskomfort / cierpienie psychiczne jednostki w wyniku deprywacji potrzeby tworzenia. W kontekście drugiego członu postawionego celu badań za ważny wniosek uznać należy, iż gratyfikacja przymusu tworzenia stanowi równocześnie gratyfikację potrzeby samorealizacji. Oznacza to, że gratyfikacja przymusu tworzenia ma znaczenie dla wzrostu poczucia satysfakcji życiowej, „bycia sobą” i (najczęściej) poczucia sensu życia (które przyjęłam jako wskaźniki samorealizacji). Csíkszentmihályi, M. (2008). Flow. The Psychology of Optimal Experience. Harperperennial. Urbaniak-Zając, D. (2016). W poszukiwaniu teorii działania profesjonalnego pedagogów: Badania rekonstrukcyjne. Oficyna Wydawnicza Impuls.