О языке западнорусского катехизиса из 1585 г.

Abstract

Artykuł traktuje o języku zachodnioruskiego (białoruskiego) przekładu łacińskiego katechizmu Piotra Kanizjusza Parvus catechismus catholicorum. Język katechizmu był jeszcze w XIX w. przedmiotem zainteresowania znanego białorutenisty E. Karskiego, który jednakże nie miał dostępu do całego zabytku, a tylko do jego ostatniego (piątego) rozdziału. Dwa kompletne egzemplarze wileńskiego wydania zachowały się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Uppsali pod sygnaturami Kyrk. Slav. 1, Kyrk. Slav 157. W swoich badaniach wykorzystuję drugi z wymienionych egzemplarzy. W artykule dużo uwagi poświęcono okolicznościom powstania tłumaczenia i wydania katechizmu (działalność jezuitów wileńskich i legata papieskiego Antoniego Possewina) oraz miejscu, jakie zajmuje on wśród innych tego typu tekstów w końcu XVI w. na ziemiach Rzeczypospolitej. W analizie językowej zabytku nacisk został położony na słownictwo. Porównano zasób leksykalny badanego tekstu z korpusem leksykalnym języka ksiąg wybitnego białoruskiego humanisty, filologa i wydawcy, Franciszka Skoryny. Pokrewieństwo językowe obu badanych żródeł zostało dowiedzione w sposób nie podlegający dyskusji. Fakt ten ma niebagatelne znaczenie zarówno dla badań nad historią języka białoruskiego, jak również nad stosunkami konfesyjnymi na ziemiach Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVI w.