Koncepcja związku przyczynowo-skutkowego w metafizyce procesu Alfreda N. Whiteheada

Abstract

Istotną część niniejszej rozprawy stanowią zagadnienia Ingardenowskiej teorii związku przyczynowo-skutkowego. Obecna w III tomie Sporu o istnienie świata teoria przyczynowości wzbudza nikłe zainteresowanie wśród badaczy, w porównaniu z zagadnieniami poruszanymi w tomach wcześniejszych. Ingardenowska koncepcja przyczynowości sama w sobie stanowi szczególnie ciekawą propozycję w całym spektrum historycznie znanych stanowisk. Przede wszystkim jednak wyjątkowo wnikliwie opracowana przez Ingardena ontologia, wskazująca na czysto możliwe a także płynące z istoty związki między przedmiotami, stwarza dogodne ramy pojęciowe dla rekonstrukcji różnego rodzaju poglądów na związek przyczynowo-skutkowy. możliwość dokonania szczegółowych analiz i pozwala ukazać specyfikę różnych stanowisk. W metafizyce Whiteheada siłą rzeczy brak odrębnych analiz ontologicznych, które stanowiłyby pewnego rodzaju przygotowanie dla teorii przyczynowości - Whiteheadowska metafizyka opisuje rzeczywistość daną nam w doświadczeniu zmysłowym, nie wikła się w rozważania dotyczące sfery czystych możliwości i związków koniecznych. Stąd użycie zaczerpniętej od Ingardena siatki pojęciowej pozwala rozwikłać niejasne zagadnienia metafizyki procesu i uporządkować zawiłości wywodu. Obecność Whiteheada w polskiej literaturze filozoficznej jest, jak do tej pory, znikoma w porównaniu z innymi autorami. Niezbyt liczne artykuły dotyczą przeważnie problematyki epistemologicznej.