Renesansowy dwór w Górkach Małych koło Tuszyna. Komunikat z badań archeologiczno-architektonicznych Ostatnia konsultacja Prof. Leszka Kajzera

Abstract

This text is dedicated to the memory of Professor Leszek Kajzer. In the first part, I present a profile of the Professor, his role in my professional life, and the influence he had on my interests, which I was able to consolidate thanks to him. I have always been interested in architecture and construction – a field in which the Professor was an expert. It was thanks to him that I participated in many years of research at the archbishop’s palace in Włocławek, as well as at many other sites.Later, as an independent researcher equipped with the knowledge I had acquired during my studies, I undertook archaeological and architectural research of a manor granary in Górki Małe near Tuszyn. After an initial inspection, I determined that the building dated back to the Renaissance. Moreover, the inspection indicated that the structure was not a granary, but a manor house built of stone and brick. The building was subjected to archaeological investigation. One large excavation was made at the northern elevation, reaching down to the foundation level. A second, much smaller excavation was carried out near the southern elevation – on the suggestion of the Professor, whom I had, of course, invited to the site.It turned out that the building had a square floor plan, with sides measuring 10–11 metres. Exposure cuts were made in several places, which showed that the structure was homogeneous, and that the only constructional intervention in the manor house was the bricking up of two windows on the ground floor.Brick samples were also taken for thermoluminescence dating. The analysis was conducted by Dr Jarosław Kusiak of Maria Curie-Skłodowska University in Lublin. The results showed that the foundations and walls of the manor house were erected around 1550 ± 30. The vaults were probably constructed later. However, it remains unclear when the windows were bricked up – an event likely marking the moment the building ceased to function as a residence and began to be used as a warehouse.

Tekst jest poświęcony pamięci Profesora Leszka Kajzera. W pierwszej jego części przedstawiłem sylwetkę Profesora, jego rolę w mojej pracy zawodowej, wpływ na dotychczasowe zainteresowania, które dzięki Niemu ugruntowałem. Moimi zainteresowaniami była zawsze architektura i budownictwo, czyli nurt wiedzy, w którym Profesor był mistrzem. I tak w zasadzie to dzięki Niemu brałem udział w wieloletnich badaniach przy pałacu arcybiskupim we Włocławku i wielu innych.Już jako samodzielny naukowiec, z bagażem wiedzy, którą zyskałem dzięki nauce na studiach, zmierzyłem się z badaniami archeologiczno-architektonicznymi spichlerza dworskiego w Górkach Małych niedaleko Tuszyna. Już po wstępnych oględzinach wiedziałem, że obiekt ma metrykę sięgającą renesansu. Ponadto z prospekcji wynikało, że nie był to spichlerz a dwór pański o konstrukcji kamienno-ceglanej. Obiekt poddano badaniom archeologicznym. Założono jeden duży wykop przy elewacji północnej sięgający do poziomu posadowienia budynku. Drugi wykop, znacznie mniejszy, został zlokalizowany w niewielkiej odległości od elewacji południowej. Został on założony na podstawie sugestii Profesora, którego oczywiście zaprosiłem na stanowisko.Jak się okazało, budowla miała rzut zbliżony do kwadratu o boku o wymiarach 10–11 m. Zostały także wykonane odkuwki w kliku miejscach, które wykazały, że obiekt był jednorodny w swej konstrukcji, a jedyną ingerencją budowlaną w strukturę dworu było zamurowanie dwóch okien w kondygnacji parteru.Pobrano także próbki cegieł na badanie datowania termoluminescencyjnego. Badania wykonał dr Jarosław Kusiak z UMCS w Lublinie. Ich wyniki wykazały, że fundamenty i ściany dworu były wzniesione około roku 1550 ± 30. Sklepienia prawdopodobnie później. Nie wiadomo natomiast, kiedy zamurowano okna, co byłoby datą zaprzestania pełnienia funkcji mieszkalnej obiektu i prawdopodobnie początku jego funkcji magazynowej.