Paciorki typu TM 53 w kulturze wielbarskiej – funkcja, estetyka i chronologia

Abstract

The year 2025 marks the 40th anniversary of the publication of two key works on Roman Period beads: the monograph Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum by Magdalena Tempelmann-Mączyńska (1985) and the study by Teresa Stawiarska, Glass beads from the area of northern Poland during the Roman Period. On the occasion of this anniversary, the article focuses on the analysis of glass beads of type TM 53, as distinguished in the Tempelmann-Mączyńska classification. Beads of this type are found in large numbers in graves of the Wielbark Culture, especially in the Late Roman phase of its development. They are found both in uniform necklaces and in more complex compositions, often in juxtaposition with TM 119 and TM 128 type beads, which may reflect certain aesthetic preferences of the wearers. Although less commonly used as pendants or head ornaments, TM 53 beads also occur in clusters that may reflect their use as applications sewn onto clothing.

W roku 2025 mija 40 lat od publikacji dwóch kluczowych prac dotyczących paciorków z okresu rzymskiego: monografii Magdaleny Tempelmann-Mączyńskiej Die Perlen der römischen Kaiserzeit und der frühen Phase der Völkerwanderungszeit im mitteleuropäischen Barbaricum (1985) oraz opracowania Teresy Stawiarskiej Paciorki szklane z obszaru Polski północnej w okresie wpływów rzymskich. Z okazji tej rocznicy artykuł koncentruje się na analizie paciorków szklanych typu TM 53, wyodrębnionych w klasyfikacji Tempelmann-Mączyńskiej. Paciorki tego typu występują licznie w grobach kultury wielbarskiej, zwłaszcza w późnorzymskiej fazie jej rozwoju. Spotykane są zarówno w jednolitych koliach, jak i bardziej złożonych kompozycjach, często w zestawieniu z paciorkami typu TM 119 i TM 128, co może odzwierciedlać określone preferencje estetyczne użytkowników. Choć rzadziej wykorzystywane jako zawieszki czy ozdoby głowy, paciorki TM 53 występują także w skupiskach mogących świadczyć o ich użyciu jako aplikacji naszywanych na odzież.