Spór kredytobiorców z bankami z powodu stosowania zmiennej stawki WIBOR w złotowych kredytach hipotecznych

Abstract

The article investigates the escalating legal conflicts between mortgage borrowers and financial institutions regarding the application of the variable WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) reference rate in mortgage agreements. The variability in judicial decisions thus far has heightened the likelihood of an increased number of lawsuits. The research examines the legal, economic and regulatory foundations underpinning borrower claims, as well as the potential repercussions for the mortgage market in the event that WIBOR-based contracts are effectively contested. It delves into macroeconomic determinants such as the escalation of inflation and interest rates, along with the role of monetary policy communication in shaping borrower behaviour. Systemic challenges, including constraints within the mortgage market and efforts to reform the national benchmark, are also examined. The analysis assesses assertions that banks intentionally neglected to offer fixed rate options and investigates similarities with previous judgments regarding foreign currency mortgages. Employing case law analysis and statistical techniques, the article rigorously contrasts the arguments of borrowers with the defences of banks, ultimately upholding the validity of WIBOR within both national and EU legal frameworks. The results illuminate systemic deficiencies in mortgage regulation and emphasise the pressing need for reforms in practices related to variable-rate lending.

Niniejszy artykuł poświęcony jest problemowi eskalacji sporów prawnych pomiędzy kredytobiorcami hipotecznymi a bankami w związku z zastosowaniem w wiążących obie strony umowach zmiennej stopy referencyjnej WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate). Dotychczasowe orzeczenia sądów wskazują na niejednorodne stanowiska, co wzmacnia potencjalne ryzyko dalszego wzrostu liczby wnoszonych spraw. W szczególności analizie poddano kwestie prawne, ekonomiczne i regulacyjne dotyczące podstawy pozwów wytaczanych przez kredytobiorców kwestionujących umowy kredytów hipotecznych oparte na WIBOR. Określony został również prawdopodobny scenariusz rynkowy i gospodarczy na wypadek prawomocnego zakwestionowania prawidłowości kolejnych umów.W pierwszej kolejności podjęto próbę usystematyzowania głównych przyczyn stojących za rosnącą falą pozwów, poprzez ocenę czynników makroekonomicznych, takich jak wyższe odczyty i prognozy inflacji oraz w ich konsekwencji wzrost poziomu stóp procentowych. Zweryfikowano kwestię komunikacji działań podejmowanych w ramach polityki monetarnej oraz gospodarczej, które okazały się nie bez znaczenia dla decyzji części kredytobiorców wybierających moment zawarcia umowy kredytu hipotecznego oraz decydujących o wariancie oprocentowania. Analizę rozszerzono o czynniki systemowe, w tym ograniczenia związane z funkcjonowaniem rynku kredytów hipotecznych. Dodatkowo zbadano, czy i w jakim stopniu próba reformy krajowego wskaźnika referencyjnego miała znaczenie dla wzrostu skali pozwów. Ponadto dokonano oceny innych czynników mających potencjalny wpływ na przedmiotową kwestię, w tym doświadczeń płynących z licznych wyroków unieważniających walutowe kredyty hipoteczne oraz powszechnie zawierane ugody w tym zakresie.Poprzez krytyczną analizę ostatnich spraw sądowych, precedensów prawnych i ram regulacyjnych zbadano przesłanki stojące za roszczeniami kredytobiorców. Omówione zostały przyczyny, dla których przedmiotowy problem stał się jednym z głównych potencjalnych zagrożeń dla stabilności polskiego sektora bankowego. Następnie dokonano krytycznej analizy argumentów przedstawianych w kontekście zarówno obowiązujących aktów prawnych, działań nadzorcy rynkowego, jak i kluczowych praktyk stosowanych na krajowym rynku finansowym.W procesie badawczym przeanalizowano istotne elementy umów kredytów hipotecznych opartych na zmiennym oprocentowaniu, które stały się zasadniczym przedmiotem składanych pozwów sądowych. Dodatkowo zbadano podnoszony w części pozwów zarzut dotyczący braku należycie rozwiniętej oferty kredytów hipotecznych o stałym oprocentowaniu, które – zdaniem części powodów – było celowym działania kredytodawców na szkodę swoich klientów. W pracy zastosowano wielowymiarową analizę przypadków publicznie dostępny orzeczeń i dokonano syntezy w zakresie trendów w orzecznictwie. Całość została wsparta metodą statystyczną.W artykule podjęto polemikę z głównymi argumentami prezentowanymi w pozwach sądowych dotyczących złotowych kredytów hipotecznych. Argumenty wskazywane przez stronę powodową zostały skonfrontowane z przyjętą linią obrony banków. W tym świetle pozytywnie zweryfikowana została teza wskazująca na bezzasadne kwestionowania wskaźnika WIBOR zarówno w zakresie krajowego, jak i wspólnotowego porządku prawnego.Niniejszy artykuł wnosi wkład w dyskurs na temat regulacji finansowych, przedstawiając kompleksową analizę wyzwań stojących przed kredytobiorcami i bankami w związku z kredytami hipotecznymi opartymi na WIBOR. Podkreśla potrzebę reform finansowych i uwypukla krytyczne luki w istniejących strukturach prawnych i regulacyjnych dotyczących produktów hipotecznych o zmiennym oprocentowaniu.