The Institutional Context of Social Investigations in Poland

Abstract

Artykuł zawiera próbę przedstawienia instytucjonalnego kontekstu badań socjologicznych w Polsce. Autorzy wskazuję na powiązania między społecznym odbiorem socjologii, badań socjologicznych i ich wyników, a systemem instytucji, włączając w to bliżej nie zdefiniowane w świadomości społecznej "państwo" czy "władzę", jak również instytucje badawcze działające w ramach systemu takie jak Centrum Badania Opinii Społecznej czy instytuty naukowe. Przegląd problemów związanych z nastawieniami respondentów do badań społecznych powstał w oparciu o opracowania i raporty metodologiczne wielu autorów polskich. Obejmuje on lata 1956-1987 i wskazuje na wpływ zmian w polityce i życiu społeczeństwa PRL na oddziaływanie tzw. efektu sponsora na wyniki badań, liczbę odmów oraz stosunek do badań socjologicznych. Stwierdzono m.in., iż w okresach częściowej chociażby demokratyzacji życia publicznego występują wśród respondentów tendencje do bardziej szczerego wyrażania własnych, prywatnych opinii niż w okresach, w których władze powracają do autokratycznych metod sterowania społeczeństwem. W artykule wskazuje się również na środowiskowe uwarunkowania tendencji do prezentowania autentycznych opinii, na wzrost ostatnimi laty liczby odmów udzielania wywiadów dla instytucji utożsamianych z oficjalnymi instytucjami prowadzącymi badania.