Zum österreichbewußtbsein in der Prosa der Zweiten Republik

Abstract

Autor zajmuje się stosunkiem powieśсiopisarzy austriackich do Austrii i do pojęcia "austriackości" począwszy od lat pięćdziesiątych. Stosunek ten ulegał zmianom wraz z następowaniem po sobie generacji młodszych pisarzy. Reprezentatywna literatura lat pięćdziesiątych, której owa "austriackość" jest tematem, wykazuje tendencję mityzującą, apologizującą, korzeniami tkwiącą w przeszłości habsburskiej. Heimito von Doderer (rocznik 1896) przekształcił "mit habsburski" w swojej twórczości powieściowej lat pięćdziesiątych w mit mieszczaństwa wiedeńskiego. Gerhard Fritsch natomiast (rocznik 1924) próbował w swojej w roku 1956 wydanej powieści "Moos auf den Steinen" (Omszałe kamienie, mech na kamieniach) powiązać tradycję mitu habsburskiego ze świadomością austriackości, przynależności narodowej. Ta tendencja jest ściśle związana z polityką kulturalną Austrii lat pięćdziesiątych, aby połączyć świadomość narodową i państwową oraz wzmocnić je poprzez powiązanie ich z autentycznie zrozumianą tradycją duchową, dziedzictwem duchowym Austrii; połączenie więc z tradycją, która po upadku monarchii habsburskiej i nastaniu ery narodowosocjalistycznej została tak gwałtownie przerwana. Ale jut 10 lat później Gerhard Fritsch czuje się zobowiązany do zerwania z elegijnym "zaklinaniem" habsburskiej przeszłości i zamienia ją w surową krytykę aktualnej sytuacji duchowej w Austrii. Tak było w powieści "Fasching" (Karnawał) 1967, w której przedstawione i poddane satyrycznej analizie zostały przesądy, prowincjonalna mentalność Austriaków i "ciemne" strony ich życia w stereotypie Austrii przekazanym tradycją. Dokonana u Fritscha zmiana i przejście od elegii austriackiej (apoteoza przeszłości) do satyry (krytyka współczesności) zostaje wzmocniona i Jest kontynuowana przez generację młodszych pisarzy; urodzeni w latach czterdziestych autorzy jak Peter Handke, Franz Innerhofer i Peter Henisch np. nie dążą już do tego, aby legitymować stan współczesnej świadomości narodowej tradycją. Swoje zadania widzą w tym, aby zapobiec skostnieniu świadomości narodowej w powierzchowny stereotyp tego, co powinno być "typowo austriackie" poprzez ustawiczną immanentną krytykę "od środka", tj. przez krytyczne przedstawienie własnych, osobistych doświadczeń.