Une morale peu morale. Le cas des fabliaux
Streszczenie
Artykuł podejmuje zagadnienie, jaki wpływ mogła mieć tendencja dydaktyczna i moralizatorska
charakterystyczna dla literatury XIII wieku na nowy gatunek, jakim było fabliau -
opowiadanie humorystyczne.
Dotychczasowe badania nad morałem w fabliau dotyczyły sposobu jego wprowadzenia,
określenia jego treści i roli w strukturze tekstu. Prowadzona z tego punktu widzenia analiza
wskazuje na podobieństwo miedzy fabliau a bajkami ezopowymi, nie wyjaśnia jednak sposobu
funkcjonowania morału w fabliau.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, autorka analizuje związek między sformułowanym morałem
a epilogiem lub prologiem, w którym najczęściej występuje, co pozwala stwierdzić, że w wielu
przypadkach związek ten jest bardzo luźny: ta sama formuła może występować w różnych tekstach,
niekiedy brak związku sugeruje, że pierwotny tekst nie tylko nie miał morału, ale wcale go nie
przewidywał. Zdarza się, że ten sam tekst w poszczególnych rękopiśmiennych wersjach zakończony
jest różnymi morałami; w innym przypadku morał nie pasuje do poprzedzającego go opowiadania,
w innych przypadkach istnieje rozbieżność między morałem wynikającym z tekstu a sformułowanym
explicite w zakończeniu, bywa, że opowiadanie ma dwa morały lub proponuje morał
podwójny.
Wspólną cechą morału, bez względu na jego związek z tekstem, jest jego komizm; morał
rozśmiesza. Pojawia się więc pytanie o zależność morału i śmiechu: czy śmiech służy morałowi
czy odwrotnie? Analiza poszczególnych tekstów pokazuje, że śmiech towarzyszy morałowi, uzupełnia
go lub go zastępuje. Śmiech nie zagłusza morału, lecz ogranicza jego zasięg. Kwestionowany
jest nie morał, lecz jego związek z tekstem. Takim morałem łatwo jest manipulować,
jednak manipulacja owa dotyczy tekstu, a nie czytelnika.
Collections