Telewizja, słodycze i zdrowie. O sprawczości dzieci i napięciach w praktykach życia codziennego w kontekście programów promocji zdrowia

Abstract

In this text I present the results of research conducted as part of the project “Health in the opinions of children – childhood studies perspective” conducted by the Interdisciplinary Team for Childhood Studies at the University of Warsaw. The main goal of the project is to uncover the meanings young children (between 8 and 11 years of age) attribute to health, or the lack of it. I show how children, as social actors, cope with the modern demands regarding the body and their own new position as being responsible for passing knowledge about good eating habits and healthy lifestyles. I also present children’s definitions of health and their understanding of unhealthy behaviour. One of the main subject of children’s stories, next to the rather obvious associating health with sports, and eating fruits and vegetables, turned out to be the TV set, computer and other electronic devices. There-fore I ask about the meaning children give to media in the context of health. I focus on how they connect them to health, and on what linking the practice of TV watching with the subject of health tells us about the concepts of health and body. I also show how including television, computers and tablets in the health discourse is a result of a non-dualistic understanding of the body by children. For children health is inextricably linked to morality, education, and aesthetics. Even though the in­terviewed children adopt many of the narrations on health distributed by the educational institutions, and they seem to know how to eat and live healthy, they create health narrations of their own and on their own grounds. On one hand they are submissive receivers of the health promoting programmes (they know what is healthy), but on the other hand they stay members of their children’s tribe, who realize their childhood by practicing what is considered unhealthy and “non-adult”. The research gives us a picture of a divided child. A child that knows what to do to be healthy, but at the same time doing “unhealthy” things, which is allowed by the status of being a child.

W tekście prezentuję rezultaty badań prowadzonych w ramach projektu badawczego, realizowanego przez Interdyscyplinarny Zespół Badań nad Dzieciństwem UW, Zdrowie w opiniach dzieci – ujęcie childhood studies. Głównym celem projektu jest odczytanie znaczeń, jakie nadają kwestiom związanym ze zdrowiem (lub jego brakiem) dzieci w wieku wczesnoszkolnym (8–11 lat). Pokazuję, jak dzieci, jako społeczni aktorzy, radzą sobie z nowoczesnymi wymaganiami dotyczącymi ciała i nową strukturą odpowiedzialności związaną z traktowaniem dzieci jako przekaźników wiedzy o zdrowych nawykach żywieniowych i stylach życia. Przedstawiam także pokrótce, jak dzieci definiują zdrowie i czym dla nich jest niezdrowe zachowanie. Ze względu na to, że obok oczywistych skojarzeń ze zdrowiem – takich jak ruch na świeżym powietrzu i jedzenie warzyw oraz owoców – jednym z głównych elementów opowieści o zdrowiu okazał się telewizor, komputer i inne tego typu urządzenia, pytam o znaczenia, jakie nadają dzieci mediom w kontekście zdrowia. Skupiam się na tym, jak łączą je z problematyką zdrowia, a także, co o koncepcjach zdrowia i ciała mówi przywoływanie w tym kontekście praktyk związanych z oglądaniem telewizji. Ponadto wskazuję, że włączanie w dyskurs zdrowotny telewizji, komputera, tabletu itp. wynika z niedualistycznego podejścia dzieci do ciała i zdrowia. W ich wizji zdrowie jest nierozerwalnie związane z moralnością, edukacją i estetyką.Choć badane dzieci przejmują wiele narracji związanych ze zdrowiem dystrybuowanych przez instytucje edukacyjne i wydają się doskonale znać zasady zdrowego żywienia i te związane z dbaniem o zdrowie i ciało, tworzą zdrowotne narracje na własnych zasadach. Z jednej strony więc są posłusznymi odbiorcami programów profilaktyki zdrowotnej (wiedzą, co jest zdrowe), z drugiej pozostają członkami plemienia dzieci, które swoją dziecięcość realizują przez praktyki uznawane za niezdrowe i „niedorosłe”. Z badań wyłania się więc obraz dziecka podzielonego: wiedzącego, co robić, by być zdrowym, a jednocześnie praktykującego „niezdrowe” działania, na co pozwala mu status bycia dzieckiem