Lokalna aktywność obywatelska – czynniki, pułapki, zróżnicowanie. O wzorach zaangażowania charakterystycznych dla wspólnot mieszkaniowych

Abstract

The article focuses on local civic engagement, considered as an important element of urban development. Literature review indicates the drivers of civic community engagement: education, earnings, neighbourhood bonds, place attachment, social networks, general social activity, life phase, community size, local problems, relationships within community, local leaders, cultural characteristic of region and local political culture. Diverse types of civic engagement are characterised. The growing popularity of homeowner associations (HOA) in Poland raises a question about how they shape civic life in urban areas. Some researchers argue that HOA membership involves taking part in the decision making process. This gives the feeling of influence, increases the local engagement and strengthens civic attitude. Others claim that the sense of belonging to HOA results in low sense of responsibility for the rest of the area or the city. Can the residents’ engagement in HOA be regarded as an expression of civic involvement? The answer is based on the results of the cross-case study of eleven HOAs, conducted by the Author. It presents the aspects of HOA’s activity that refer to civic attitudes. It focuses on the way dwellers define HOA’s goals, their engagement in governance process, their attitudes toward the rest of the city and the relations between HOA and its surroundings. Patterns of civic engagement characteristic for HOA are far from active form of citizenship. They correspond rather with the concept of private and pasive citizenship. HOA members are focused mainly on their own, group interests. HOA gives an opportunity to engage in private governing process that is an alternative for civic engagement. That’s why it can be seen as a threat to civic engagement.

Artykuł skupia się na lokalnej aktywności obywatelskiej, postrzeganej jako istotny warunek rozwoju miasta. Przegląd literatury wskazuje czynniki aktywności obywatelskiej: poziom wykształcenia, dochody, więzi sąsiedzkie, przywiązanie do miejsca, kontakty społeczne, ogólna aktywność społeczna, etap życia, wielkość społeczności, lokalne problemy, relacje wewnątrz społeczności lokalnej, lokalny lider, cechy kulturowe regionu oraz lokalna kultura polityczna. Scharakteryzowano także różnorodne typy zaangażowania obywatelskiego. Rozważania na temat lokalnej aktywności obywatelskiej uzupełniono o aktywność generowaną w ramach wspólnot mieszkaniowych. Rosnąca popularność tych organizacji skłania do rozważań na temat ich wpływu na wzory zaangażowania obywatelskiego. Część badaczy dowodzi, że członkostwo we wspólnocie uczy współrządzenia, daje poczucie wpływu, wzmacnia zaangażowanie lokalne i obywatelskie. Z drugiej strony pojawiają się argumenty, zgodnie z którymi poczucie przynależności do wspólnoty mieszkaniowej skutkuje niższą odpowiedzialnością za miasto i sferę publiczną. Czy zaangażowanie w ramach wspólnoty mieszkaniowej można nazwać obywatelskim? Odpowiedź bazuje na wynikach przekrojowego studium przypadków jedenastu takich wspólnot. Zaprezentowano te aspekty funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych, które odnoszą się do aktywności obywatelskiej: cele organizacji w opinii mieszkańców, zaangażowanie w proces współrządzenia, stosunek do dalszego otoczenia oraz relacje wspólnot z sąsiadami. Wzory zaangażowania charakterystyczne dla wspólnot mieszkaniowych nie mieszczą się w ramach przyjętej definicji aktywnej obywatelskości. Korespondują raczej z koncepcją sprywatyzowanej, biernej obywatelskości. Ich członkowie są skupieni na własnych, grupowych interesach. Wspólnoty mieszkaniowe mogą być postrzegane jako pułapka czy niebezpieczeństwo dla lokalnej aktywności obywatelskiej. Skłaniają bowiem do aktywności społecznej, która stanowi alternatywę dla uczestnictwa w sferze publicznej.