‚Social Turn‘ vor der Wende? Helke Misselwitz’ und Volker Koepps filmische Sozialdiagnosen

Abstract

Helke Misselwitz’ Dokumentarfilm Winter adé (1988) und Volker Koepps siebenteilige Langzeitdokumentation des Wittstock Zyklus (1974-1997) sind bislang zumeist aus dem genderkritischen Blickwinkel des filmischen Frauenportraits analysiert worden. Diese Perspektive ausweitend, untersucht der vorliegende Artikel, inwiefern die Filme sozialdiagnostische Auskunft über Ungleichheit in der späten DDR geben. Diskutiert wird, ob diese Filme als Dokumente eines ‚Social Turns‘ geltend gemacht werden können, der sich schon vor dem großen Strukturwandel der 1990er-Jahre ankündigt.

The article concerns Helke Misselwitz’s documentary film Winter adé (1988) and Volker Koepp’s documentary film series Wittstock Zyklus (1974-1997). These works have previously been analysed as examples of feminist documentary film-making, or as artistic manifestations of women’s everyday life and social inequalities in the GDR. This paper is an attempt to interpret these films in the context of the events of 1989 and to determine whether Misselwitz’s and Koepp’s works can be seen as documents of a “social turn” which had begun before the 1990s.

Film dokumentalny autorstwa Helke Misselwitz Winter adé (1988) oraz siedmioczęściowy, powstały na przestrzeni wielu lat filmowy reportaż Volkera Koeppa Wittstock Zyklus (1974-1997) były analizowane do tej pory najczęściej z perspektywy genderowej jako filmowe portrety kobiet. Artykuł stara się rozszerzyć tę perspektywę, stawiając pytanie o socjologiczną wymowę obu filmów dotyczącą kwestii nierówności społecznych w późnej NRD. Towarzyszy temu refleksja nad tym, czy jako dokumenty wpisują się one w tzw. ‚social turn‘, zarysowującym się już przed przełomowym rokiem 1989, którego konsekwencją była ogromna przemiana struktur społecznych.