Wpływ działalności bobrów na lokalne procesy fluwialne w wybranych rzekach Równiny Łowicko-Błońskiej

Abstract

In this article the influence of beavers activity on the fluvial processes in lowland rivers has been discussed. Beavers were introduced to the middle Rawka in 1983 and sites of their activity were found in the Bzura river in 1996. General zoological papers emphasise the fact that beavers live in burrows. Nowadays, beavers in Central Poland live mostly in lodges dug in high river banks. Detailed research has been conducted in selected sectors of lowland rivers on the Łowicz-Błonie Plain: in the regulated channel of big river (Bzura), meandering channel of a medium-size river (Rawka) and in the regulated channel of a small river (Igla). Beavers mostly influence fluvial processes and alter valley floors because they construct dams and thus create ponds in small valleys. In small rivers and valleys beaver activity results in retention of large volumes of water and produces a local rise of water level. In the case of large rivers the environment is transformed only locally in the immediate vicinity of the bank with lodges. Beaver activity in a meandering river is limited to slowing down the water-flow and weakening of lateral erosion – often only in a single river bend. At a different location beavers’ activity accelerated the cutting of a meander neck, cutting off of the bend and the creation of an oxbow lake. At a straight river, in favourable conditions, they may initiate the process of lateral erosion.

Artykuł przedstawia wpływ działalności bobrów na przebieg procesów fluwialnych w rzekach nizinnych. W 1983 r. bobry sprowadzono do środkowego odcinka Rawki, a w 1996 r. ślady działalności zwierząt zaobserwowano w Bzurze. W ogólnych pracach zoologicznych podkreślany jest fakt mieszkania przez bobry w żeremiach. Natomiast zebrany materiał wskazuje, że współcześnie w Polsce Środkowej bobry mieszkają głównie w norach wykopanych w brzegu. Szczegółowe badania przeprowadzono w wybranych odcinkach rzek nizinnych w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej: w uregulowanym korycie dużej rzeki (Bzura), w meandrującym korycie średniej rzeki (Rawka) i uregulowanym korycie małej rzeki (Igla). Największy wpływ na procesy fluwialne miały wybudowane tamy i stawy na małej rzece. Tylko w małych rzekach i ich dolinach, działalność bobrów powoduje zatrzymanie dużej ilości wody i przyczynia się do lokalnego wzrostu jej poziomu. W dużych rzekach, środowisko jest przekształcone tylko lokalnie w sąsiedztwie brzegu z norami. Działalność bobrów w rzece meandrującej ogranicza się do zmniejszenia prędkości przepływu wody i osłabienia procesów erozji bocznej, często tylko w jednym zakolu meandrowym. W jednym przypadku działalność bobrów przyspieszyła przecięcie szyi meandrowej i utworzenie starorzecza. W dużej, uregulowanej rzece w dwóch przypadkach zaobserwowano inicjalną erozję boczną.