Jeziorna przeszłość torfowisk regionu łódzkiego

Abstract

Studies of infills of present-day peatland basins of the Łódź Region revealed the presence of lacustrine sediments underlying peats. They usually rest on mineral bottoms of basins, and their accumulation began in the Late Vistulian and continued in the Holocene. Out of 17 objects subjected to geological and palaeoecological examinations such arrangement was found in 8 of them. In the locality of the Żabieniec peatland 16.4 m of biogenic sediments was documented. The essential part of the profile contains detrital gyttja (at the bottom – detrital-clay gyttja, above – fine detrital gyttja). Within the Ner-Zawada peatland the thickness of biogenic sediments is 4.70 m and lake sediments are represented by clay- calcareous gyttja and calcareous gyttja. The thickness of biogenic sediments in the Ługi peatland reaches to 2.90 m. At this locality detrital- calcareous gyttja and detrital gyttja accumulated on the mineral substratum. In the Rąbień peatland basin the thickness of lacustrine sediments and peat reaches 6.2 m; on sandy bottom rest detrital-clay gyttja and detrital gyttja. In the Silne Błoto-Witów peatland only the 3.5 m long profile of the so- called “west island” contains lacustrine deposits covered by herbaceous peat. In the bottoms of a few other peatlands of the region, biogenic lake deposits were found, but their thickness is small (such as Korzeń, Bęczkowice, Parchliny). Therefore it may be assumed that some peatlands of the Łódź Region are of limnic origin. The presented examples of lake sediment series in the basins of contemporary peatlands in the Łódź Region allow to conclude that during the last fifteen thousand years, lakes occurred in this area, not only in numerous oxbow basins, but also in plateau depressions and aeolian landforms. Lake basins were more frequent during the late Vistulian, and survived in the Holocene until the Subboreal period. All water bodies of wetlands of the Łódź Region, except for oxbows, which are observed today, are of an anthropogenic origin.

Analiza wypełnień mis współczesnych torfowisk regionu łódzkiego wykazała pod torfami obecność osadów jeziornych. Zalegają one zwykle na mineralnym dnie mis, a ich akumulacja rozpoczęła się w późnym vistulianie i trwała jeszcze w holocenie. Spośród 17 obiektów poddanych szczegółowym badaniom geologicznym i paleoekologicznym taki układ osadów stwierdzono w ośmiu z nich. W misie torfowiska Żabieniec udokumentowano 16,4 m osadów biogenicznych, a zasadniczą część profilu stanowi gytia detrytusowa (w dolnej części detrytusowo-ilasta, a powyżej gytia drobnodetrytusowa i grubodetrytusowa). W obrębie torfowiska Ner-Zawada miąższość osadów biogenicznych wynosi 4,70 m, a osady jeziorne reprezentują: gytia ilasto-wapienna i gytia wapienna. Miąższość osadów biogenicznych w obrębie torfowiska Ługi sięga 2,90 m, na mineralnym podłożu zalega gytia detry- tusowo-wapienna i gytia detrytusowa. W torfowisku Rąbień miąższość torfu i podścielających go osadów jeziornych sięga 6,2 m, na piaszczystym podłożu zalegają: gytia detrytusowo-ilasta i gytia detrytusowa. Torfowisko Silne Błoto-Witów dokumentuje jedynie profil z tzw. wyspy zachodniej o miąższości 3,5 m prezentujący głównie osady jeziorne, przykryte przez torf zielny. W podłożu torfów kilku innych torfowisk regionu stwierdzono biogeniczne utwory jeziorne, ale ich miąższość jest niewielka (m.in.: Korzeń, Bęczkowice, Parchliny). Uznać więc należy, że część torfowisk regionu łódzkiego ma pochodzenie limnogeniczne. Zaprezentowane przykłady serii osadów jeziornych w misach współczesnych torfowisk regionu łódzkiego pozwalają stwierdzić, że w trakcie ostatnich 15 tysięcy lat jeziora występowały na tym obszarze nie tylko w licznych starorzeczach, ale także w obniżeniach wysoczyznowych i wśród form eolicznych. Zbiorniki jeziorne funkcjonowały liczniej w okresie późnego vistulianu, a w holocenie przetrwały aż do okresu subborealnego. Wszystkie zbiorniki wodne na obszarach mokradeł regionu łódzkiego, poza starorzeczami, obserwowane współcześnie, mają charakter antropogeniczny.