The Socialist Project for a New Intelligentsia and Its Limits. Academic Careers in the Polish Post-War University: A Biographical Perspective

Abstract

The paper examines the post-war period of reconstruction of the Polish academic system from the perspective of young academicians and students of that time. The generation born in the 1920s and early 1930s witnessed a profound change in Polish society, when its intelligentsia and universities had to face the dramatic events of post-WWII. The forthcoming reform of science and the higher education system was an attempt to build a socialist university and an egalitarian society. Those processes are often viewed as the political domination of academia, the captivity of professors, and seduction of students. It is a part of the story. On the contrary, it is argued herein that the academic field and its associated processes shaped the biographical paths of erstwhile scientists/academics as strongly, if not stronger, than the political factors which usually are brought to the forefront by researchers. Three chosen academic biographies present the complexity of those processes, and at the same time they reveal different patterns of the interplay between political changes, the university, the academic habitus and higher education reform

Tematem artykułu jest powojenna rekonstrukcja polskiej akademii z perspektywy młodych pracowników naukowych i studentów. Pokolenie urodzone w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku było świadkami fundamentalnej zmiany polskiego społeczeństwa, kiedy także inteligencja i uniwersytety musiały stawić czoła dramatycznym wydarzeniom związanym z II wojną światową. Nadchodząca reforma systemu szkolnictwa wyższego była próbą budowy socjalistycznego uniwersytetu i egalitarnego społeczeństwa. Te procesy są zazwyczaj widziane jako dominacja akademii przez pole polityczne, zniewolenie profesorów czy uwiedzenie studentów. Jest to część tego procesu. Jednak w opozycji do takiego ujęcia tematu artykuł proponuje tezę, iż to pole akademickie kształtowało biograficzne ścieżki przyszłych naukowców przynajmniej na równi – jeśli nie silniej – niż czynniki polityczne, których rolę zazwyczaj się podkreśla. Trzy wybrane biografie akademików przedstawiają nie złożoność tych procesów, ale także odmienne konstelacje między politycznymi zmianami, uniwersytetem, akademickim habitusem i edukację szkolnictwa wyższego.